Wereldoorlog tegen onzichtbare vijand

Minister-president Mark Rutte en minister Hugo de Jonge laten er geen misverstand over bestaan: de huidige pandemie is niet minder dan een keiharde oorlog – in dit geval een wereldoorlog – tegen een oprukkende, onzichtbare vijand. Wereldwijd zijn inmiddels circa 115 miljoen slachtoffers geregistreerd, waarvan voor zover bekend ruim één derde nog niet is hersteld. Het aantal doden ligt boven de 2,5 miljoen.

Maar klassieke oorlogstaferelen ontbreken. Het straatbeeld oogt zelfs vrediger dan ooit. Nergens een zieke, laat staan een dode te bekennen. Mensen ogen niet bleekjes, zijn niet vermagerd, niets wijst erop dat ze iets onder de leden hebben. Een hoestende voorbijganger – normaliter zijn we hieraan wel gewend – wordt zelfs argwanend nagekeken. Het lijkt bijna of we gezonder zijn geworden!

Ik wend mij tot hoogleraar Experimentele Virologie Ronald van Rij (Radboud Universitair Medisch Centrum) met een vraag die mij al maanden op de lippen brandt: waarom zijn uitgerekend wij – mensen – de klos? De vijand kan zich immers in ons aardse tranendal aan miljoenen organismen vergrijpen. Dat het betreffende coronavirus juist mensen te grazen neemt impliceert dat de boosdoener enige kennis van ons moet hebben.

Ronald van Rij: “Virussen die het specifiek op mensen hebben gemunt, beschikken inderdaad over een soort van ‘kennis’ van de mens: in het genetisch materiaal van het virus ligt de code voor de virale eiwitten die nodig zijn voor infectie van de menselijke cel. Door co-evolutie met de mens zal dat genetisch materiaal optimaal aangepast zijn aan de vermeerderingsstrategie van dat specifieke virus.”

Maar – laat dat duidelijk zijn – in principe kunnen “alle organismen op aarde geïnfecteerd worden door virussen. Mocht er voor een bepaald organisme geen virus bekend zijn, dan betekent dat waarschijnlijk dat men niet genoeg gezocht heeft.”

‘Hebben wij de vijandige streken van het virus misschien over onszelf afgeroepen’

In nog geen jaar tijd heeft de vijand zich meester gemaakt van de gehele aardbol. Vanwaar die imperialistische drang? Volgens Van Rij hebben virussen echter “natuurlijk geen drang, zeker geen imperialistische drang.” Mensen moeten echter de hand in eigen boezem steken: “Wij zijn wel geschikte gastheren voor virussen, want we zijn met veel en reisden (tot voor kort) over de hele wereld, waardoor virussen – zoals we hebben gezien – zich snel over de hele wereld kunnen verspreiden.”

Hebben wij de vijandige streken van het virus misschien over onszelf afgeroepen en dus aan onszelf te wijten? Sommigen denken immers aan een boze Onze-Lieve-Heer, anderen aan straf van Moeder Natuur. Is het betreffende virus daadwerkelijk destructief bezig omdat er een of andere harmonie is verstoord of besmetten mensen zichzelf met dit soort denkbeelden?

Ronald van Rij: “Ik denk dat dit inderdaad grotendeels een visie van de mens is. Er is niets intrinsiek destructiefs aan virussen. Er zijn virussen die, zover we weten, helemaal geen ziekte veroorzaken, of virussen die alleen in bepaalde gastheren ziekte veroorzaken. Een aantal virussen infecteert bijvoorbeeld efficiënt de mug maar veroorzaakt hierbij geen ziekte, terwijl mensen hiervan wel ziek kunnen worden.”

Kunnen we in deze oorlog geen biologische wapens inzetten? Met andere woorden: heeft het coronavirus dat de huidige pandemie veroorzaakt geen ‘natuurlijke vijanden’? Van Rij: “Ik ben me niet bewust van ‘natuurlijke vijanden’ van virussen, al zou je het immuunsysteem van de gastheer wel zo kunnen interpreteren.”

Mark Rutte en Hugo de Jonge zijn er zeker van dat wij het betreffende virus ooit zullen overwinnen. Virologen zijn hiervan minder overtuigd: misschien moeten wij wel wennen aan deze vijand in ons midden.

Hartelijke dank aan prof. dr. ir. Ronald van Rij

Delen