Zeg gewoon hallo tegen papa

Zo’n 40 procent van de huwelijken in Nederland eindigt in een echtscheiding. Wie in een scheidingssituatie belandt, zal altijd zeggen: de kinderen mogen er niet de dupe worden. Toch gebeurt dat in de praktijk vaak wel. Hoe komt dat én hoe voorkomt u dat?

Tekst: Martijn Reinink | Beeld: Tamar Smit

‘Weten jullie wel hoeveel verdriet we soms stiekem hebben? Als we de boodschapper moeten zijn. Als we moeten luisteren naar de gemene dingen die jullie over elkaar zeggen. Als we zien dat jullie elkaar negeren waar we bij zijn.’

Het is een passage uit een open brief aan alle gescheiden ouders, namens de ‘70.000 kinderen per jaar die op een dag te horen krijgen dat hun ouders uit elkaar gaan’. De brief is geschreven op basis van input van jongeren van Villa Pinedo, de stichting waarbij kinderen de adviseurs zijn van volwassenen en van elkaar. “Want kinderen zijn vaak een stuk wijzer dan ouders bij een scheiding”, zegt Marsha Pinedo, kindertherapeut en oprichter van de stichting. “Een kind snapt niet waarom mama niet gewoon ‘hallo’ kan zeggen tegen papa.”

Zelf is Pinedo ook kind van gescheiden ouders. Drie jaar oud was ze toen haar vader en moeder, beiden medici, uit elkaar gingen. “Ik kan me niet herinneren dat ik als kind ooit met mijn beide ouders aan één tafel heb gezeten. Tussen hen was er nauwelijks communicatie, dus dan ben je als kind de boodschapper en dat is lastig. Soms was het extra moeilijk, zoals bij een diploma-uitreiking, als ze op verschillende plekken in de zaal gingen zitten. Waar loop je dan naartoe? Je wilt niet kiezen tussen je ouders.”

Ouders beseffen vaak niet dat kinderen ook non-verbale uitingen oppikken

Die eigen ervaring en de verhalen van kinderen van gescheiden ouders die ze in haar praktijk zag, waren voor de kindertherapeut aanleiding om in 2011 Villa Pinedo op te richten. Acht jaar later is de ‘villa’ uitgegroeid tot dé ontmoetingsplek voor kinderen van gescheiden ouders. “Rechters en de Raad voor de Kinderbescherming verwijzen kinderen naar Villa Pinedo. Op onze site vinden ze informatie, kunnen ze ervaringen delen en vragen stellen aan lotgenoten”, vertelt Pinedo.

In vertrouwen

Sinds twee jaar werken ze bij Villa Pinedo met online buddy’s: kinderen van gescheiden ouders kunnen via de MyBuddy-app chatten met ervaringsdeskundigen, jongeren tussen de 18 en 26 jaar. Op dit moment zijn er 225 van deze buddy’s. “Sinds 2016 hebben ruim 1.500 kinderen een buddy aangevraagd”, vertelt Pinedo. “Wij monitoren de gesprekken die ze voeren en zien dus de gevolgen van scheidingen: eenzaamheid, somberheid, depressiviteit, automutilatie. Maar ook: opluchting en blijdschap, bijvoorbeeld bij een leuke nieuwe vriendin van vader. De buddy’s zijn geen hulpverleners, ze geven advies vanuit hun eigen ervaring. Als ze merken dat er problemen zijn, dan stimuleren ze kinderen om iemand in vertrouwen te nemen en daar blijven ze op terugkomen: ‘Heb je het al aan iemand verteld?’”

In één keer afhandelen

Zo’n 16.000 van de 70.000 kinderen die jaarlijks een scheiding meemaken, hebben ernstig last van de gevolgen. “Iets wat geen ouder wil natuurlijk; ouders hebben het beste voor met hun kinderen”, zegt Gertjan Portman, financieel adviseur bij VvAA, gespecialiseerd in echtscheidingen bij zorgprofessionals. “Als je het beste met ze voor hebt, dan moet je in de eerste plaats voorkomen dat de rechter jullie toekomst en die van de kinderen bepaalt. Vecht elkaar niet met advocaten de tent uit, maar wikkel de relatie in onderling overleg af. Dat is bovendien minder kostbaar en het tijdstraject is meer beheersbaar.”

Voorkom dat de rechter jullie toekomst en die van de kinderen bepaalt

Als partners bij Portman komen om hun scheiding te regelen, dan hebben ze de intentie om er samen uit te komen, al is een conflictscheiding dan nog niet uitgesloten. “Het eerste, inventariserende gesprek is in de regel positief. Ze beloven elkaar van alles, ook financieel, maar als ik het dan uitwerk in een eerste versie van een convenant en ze zien wat het ze gaat kosten of wat ze moeten inleveren, verandert de houding vaak. Dan komt er discussie, wat op zich niet erg is; een scheiding is geven en nemen.” Maar Portman waarschuwt wel: zeg nooit van tevoren dingen toe. “Als je iemand een mooi huis en een ruime alimentatie belooft, maar het valt zo uit dat de ex-partner in een flatje op vijf hoog komt te wonen en meer moet gaan werken om rond te kunnen komen, dan is dat een voedingsbodem voor conflict.”

Om conflicten in de toekomst te voorkomen, streeft Portman er altijd naar om zo veel mogelijk zaken in één keer af te handelen. Bij ondernemers ligt dat meestal iets gecompliceerder dan bij partners die allebei in loondienst werken. “Ik zie soms echtparen die willen scheiden, maar de manvrouw-maatschap willen handhaven.” Na de pak ‘m beet 500 scheidingen die Portman heeft begeleid, durft hij wel te stellen dat dát niet werkt. Hij noemt als voorbeeld een fysiotherapiepraktijk, waarbij de man praktijkhouder was en de vrouw een meewerkbeloning kreeg. “Ze gingen in goed overleg uit elkaar en wilden de zakelijke verhouding in stand houden. Ik zei: oké, wat moet zij dan gaan verdienen? Zij noemde het bedrag dat ze al kreeg. Hij: ‘Dat was omdat je mijn vrouw was, dat staat in geen verhouding tot het werk dat je doet.’ Na één gesprek kwamen ze er wel achter dat dit niet ging werken.”

Partneralimentatie

Als het gaat om de partneralimentatie, dan adviseert Portman een vast bedrag overeen te komen voor de hele looptijd. “Bij een onderneming neem je doorgaans het gemiddelde inkomen van de laatste drie jaar als uitgangspunt. Vervolgens kun je dan in theorie elk jaar de hoogte van de alimentatie aanpassen aan het inkomen van dat jaar, maar spreek je een vast bedrag af, met een uitzondering bij arbeidsongeschiktheid, dan voorkom je jaarlijkse discussies over ik vind het te hoog of te laag.”

De hoogte van die alimentatie komen ex-partners idealiter samen overeen. “Als zij er niet uitkomen, dan bepaalt de rechter op basis van tremanormen de hoogte”, zegt Portman. “Maar iemand die het niet eens is met die uitkomst kan vervelend gaan doen en niet betalen. Via het Landelijk Bureau Inning Onderhoudsbijdragen (LBIO) kun je dan de alimentatie laten innen, maar dat is voor geen van beiden prettig. Daarom is het beter om het onderling eens te worden, ook over de duur van de alimentatie. Er wordt weleens gedacht dat het verplicht is om partneralimentatie te betalen voor de duur van twaalf jaar (bij een huwelijk met kinderen of bij een huwelijk zonder kinderen dat langer duurde dan vijf jaar, red.), maar van die wet mag je afwijken. Soms komen we in overleg uit op zes jaar en een wat hoger bedrag per jaar, maar ook weleens op twintig jaar met een lager bedrag per jaar. Het is maatwerk.”

Het is beter om het onderling eens te worden over de duur van de alimentatie

Wanneer er op termijn goodwill-opbrengsten worden verwacht, stelt Portman ook voor af te wijken van de hoofdregel, die stelt dat goodwill moet worden verdeeld op het moment dat deze wordt betaald. “Dat betekent dat een praktijkhouder van 45 jaar over twintig jaar, als hij de praktijk verkoopt, nog een deel van de ontvangen goodwill moet afstaan aan de ex-partner, met wie hij dan helemaal geen band meer heeft. Dat voelt niet goed. Bij scheidingen die ik begeleid, komen we soms tot uitruil: jij de auto, ik de goodwill. Of de praktijkhouder betaalt er een x bedrag voor. Zo kun je het afsluiten en allebei verder.”

Afsluiting

Sluit het af. Marsha Pinedo gebruikt dezelfde woorden. Ze is er voorstander van om dat ceremonieel te doen. “We besteden een jaar voorbereiding aan het huwelijk. Maar als we gaan scheiden, dan is het vaak in een keer klaar. Ergens ook wel logisch. Als een van de twee aangeeft te willen scheiden, dan is de door boosheid en verdriet ingegeven reactie vaak: ‘Daar is de deur’. Maar meestal hebben echtgenoten óók goede jaren samen gehad. Je kunt elkaar ook bedanken voor die jaren. Ik denk dat een scheidingsceremonie steeds gebruikelijker zal worden. Het is ook goed en duidelijk voor de kinderen dat je naar elkaar uitspreekt: we stoppen als partners, maar we blijven ouders en we beloven elkaar te respecteren.”

Als de omgeving meegaat in het gevecht, dan krijgen kinderen het gevoel dat ze vergeten worden

Of het nu gaat om de alimentatie, het ouderschapsplan of andere zaken die aan de scheiding gerelateerd zijn; het valt Gertjan Portman op dat men zich weleens gek wil laten maken door ‘deskundigen’ in de vrienden- en familiekring. Niet doen, zegt hij. “Ze bedoelen het ongetwijfeld goed, maar zijn weinig objectief.” Marsha Pinedo onderschrijft dat: “Vaak zie je dat ze alleen maar bevestigen: ‘Logisch om meer geld te vragen of belachelijk dat hij het kind een uur te laat terugbrengt.’ Als de omgeving meegaat in het gevecht, dan krijgen kinderen het gevoel dat ze vergeten worden. Beter is het om sleutelfiguren te zoeken die de situatie niet verergeren. Omring je met mensen die op de eerste plaats door de ogen van de kinderen kijken, want als je dat doet, maak je vaak andere keuzes.”