Daar gaan we weer

Inmiddels zijn we alweer enkele weken bezig met de tweede COVID-golf en op het moment van schrijven lijkt het aantal nieuwe besmettingen af te nemen. En dat geldt ook voor het aantal COVID-gerelateerde ziekenhuisopnames. Het is ook wat ik vanuit mijn dagelijks werk kan bevestigen. Dat is goed nieuws en wij als bevolking hebben dus samen wel iets goed gedaan. Helaas zal er ook wel een derde golf komen en hopelijk gaan we ons daar beter op voorbereiden dan op de tweede. Pas wanneer het vaccin beschikbaar is en een groot deel van de bevolking is gevaccineerd, zal het ophouden met de COVID-golven. Zelf houd ik ernstig rekening met een mooi nationaal feest in juli 2021 om groots te vieren dat we weer (vrijwel) teruggaan naar het normale leven.

Wat ik al vreesde gebeurt. Geheel in lijn met zoals we in de afgelopen jaren gewend waren te werken, slaan de bureaucratie en de consultancybureaus inmiddels weer toe. Kon ik er bij de eerste golf nog van genieten hoe we op veel fronten zaken snel voor elkaar konden krijgen, inmiddels is duidelijk dat de regeltjesmakers en hun hele hofhouding weer op de vitale plekken zijn geïnstalleerd.

‘Inmiddels is duidelijk dat de regeltjesmakers en hun hele hofhouding weer op de vitale plekken zijn geïnstalleerd’

Zo werd ik dit weekend benaderd door iemand, namens het Landelijk Coördinatiecentrum PatiëntenSpreiding (LCPS), die mij er terloops op wees dat intensivisten niet zo veel van logistiek en wachtrijen weten en dat er daarom het één en ander geïnventariseerd moest worden. De – overigens door mij zeer gewaardeerde en bewonderde – man realiseerde zich kennelijk niet dat wij intensivisten al heel veel jaren door afgestemde logistiek met een veel beperkter aantal bedden dan in aangrenzende landen de intensivecarezorg in Nederland garanderen. “Hij zou toch beter moeten weten” dacht ik. Heel veel jaren geleden had ik al eens met hem samen gebrainstormd over het optimaal benutten van IC-capaciteit en heb ik veel van hem geleerd over de telefoonwachtrijtheorie, bezettingspercentages en nog veel meer en daarom hadden we overigens een buitengewoon leuk en prettig gesprek. Maar kennelijk heeft het management van het LCPS besloten het wiel opnieuw uit te vinden.

Het LCPS wordt inmiddels uitgebreid met nieuwe functies en het aantal managerial consultants neemt toe. Het idee achter het LCPS is natuurlijk bijzonder goed in deze tijd van een ongekende pandemie. En alle deskundige hulp om te zien waarnaartoe een patiënt het beste en op een veilige manier kan worden overgeplaatst is welkom. Nu hadden wij als intensivisten dat al wel aardig geregeld op regionaal niveau, maar dat systeem was natuurlijk niet helemaal berekend op de pandemie waarvoor meer nationale afstemming noodzakelijk is, maar het werd ons ook gewoon afgepakt.

Wat het probleem is van de consultants die nu het LCPS bevolken is dat ze geen idee hebben van hoe je het beste moet omgaan met vrije IC-bedden en wat IC-patiënten of vrije IC-bedden precies zijn. De hele organisatie omtrent de IC-bedden is namelijk heel dynamisch. Je kijkt naar hoe al je IC-patiënten erbij liggen, of er misschien iemand in de loop van de dag naar de verpleegafdeling kan. Of er op de COVID-verpleegafdeling van jouw ziekenhuis patiënten liggen waarvan jij en de longarts denken dat er een redelijke kans is dat de patiënt in de komende 24 uur naar de IC moet en hoe de toeloop naar de SEH is. Al je beslissingen zijn een ‘calculated risk’, gebaseerd op medische expertise, en zo bepalen wij samen met de IC-verpleegkundigen al heel veel jaren of de grote operatie door kan gaan, of we een patiënt van een ander ziekenhuis kunnen overnemen, et cetera. En de ene IC-patiënt is de andere niet. Misschien kunnen wij wel een patiënt overnemen die aan het laatste deel van de behandeling toe is, het ontwennen van de beademing, en niet een patiënt die instabiel is en bij wie de nieren ook niet functioneren. En patiënten zijn ook geen pakketjes die je zomaar even met hun familie kan overplaatsen naar een ander oord. Kortom: dit vang je niet in een spreadsheet met een getalletje. Ik zou van een LCPS alleen maar willen weten met welke collega’s in een ander ziekenhuis ik kan overleggen of een patiënt overgeplaatst kan worden. Aan een rood of groen lampje en telefoonnummer per ziekenhuis heb ik voldoende. Dan overleggen de professionals onderling het beste en met mijn tientallen jaren ervaring mag ik dan toch wel zeggen dat dat op zichzelf prima werkt. De weg die we nu moeten bewandelen is weer geheel in lijn met de ongewenste bureaucratisering, aangestuurd door ideeën vanuit consultancybureaus. Gauw veranderen dus. En ik heb sterke aanwijzingen dat veel collega-intensivisten deze mening delen.

‘Consultants die het LCPS bevolken hebben geen idee van hoe je het beste moet omgaan met vrije IC-bedden en wat IC-patiënten of vrije IC-bedden precies zijn’

Een ander punt dat opvalt is de rol van de deskundigen. Ze zijn natuurlijk in vrijwel ieder tv-programma te zien in deze periode van crisis. Dat is uitstekend en goed voor de transparantie en het inzicht en daarmee de motivatie van ons allemaal om te doen wat we doen. Maar wat me steeds meer opvalt is dat de deskundigen een oordeel vellen over iets waarin ze helemaal niet deskundig zijn of waar ze de draagwijdte helemaal niet van kunnen overzien vanuit hun (eenzijdige) deskundigheid.

Een viroloog kan prima iets zeggen over virussen, en over de reactie van het lichaam en de afweer en het immuunsysteem. Het zijn deskundigen die met name in laboratoria zitten en adviezen geven aan artsen die de patiënten daadwerkelijk behandelen. Veel virologen zijn tevens op het gebied van epidemiologie geschoold en dat helpt ook enorm om allerlei zaken die samenhangen met de besmettingen te duiden.

Buitengewoon belangrijk zijn de virologen en de redding van de wereld uit deze pandemie zal ook voornamelijk van hen en laboratoriumonderzoekers moeten komen, met hun bijdrage aan de ontwikkeling van een vaccin en niet van bijvoorbeeld de intensivisten die alleen maar de gevolgen van het virus behandelen en niet de oorzaak. De virologen met hun teams en laboratoriumwetenschappers, ook die van de farmaceutische industrie, zullen straks de werkelijke helden zijn wanneer we over een werkend vaccin beschikken en daar staan we bijna.

Maar virologen gaan hun expertise te buiten wanneer ze hun mening geven over lockdowns of avondklokken, dan wel over of neusmondkapjes nou wel of niet helpen bij het houden van 1,5 meter afstand. Natuurlijk kunnen ze daar een mening over hebben, maar die kunnen ze beter alleen binnenskamers geven wat mij betreft. Het is voor tv-kijkers niet altijd makkelijk om het onderscheid te maken tussen ‘een mening’ en ‘een mening gebaseerd op deskundigheid’ en voor journalisten is het aantrekkelijk om een bekend iemand iets te vragen.

‘Virologen gaan hun expertise te buiten wanneer ze hun mening geven over lockdowns of avondklokken’

Nu begrijp ik wel dat virologen, net als iedereen, graag willen dat er nul besmettingen zijn van het virus. Maar ja, dat lukt alleen op dit moment als we de maatschappij compleet stilleggen en dan gaan er nog veel meer mensen dood door andere oorzaken. Dat speelt zich dan vooral buiten hun blikveld af. Het is echt niet alleen een sanitaire crisis, maar ook een sociale en financiële crisis. Daarom moet het kabinet ook alleen maar naar virologen luisteren als het over virologie (en epidemiologie) gaat.

Uiteraard geldt dat mutatis mutandis voor de andere deskundigen. Natuurlijk kunnen wetenschappers kritische en prikkelende opmerkingen plaatsen, vragen stellen en discussies entameren die niet direct binnen hun deskundigheidsgebied liggen. Dat helpt de deskundige zonder twijfel. Maar wanneer we als uitgangspunt houden dat iedereen zich in ieder geval in de openbare discussies bij zijn/haar leest houdt, dan wordt het een stuk overzichtelijker. Dan komen we ook makkelijk terecht bij gedragswetenschappers, sociologen, huisartsen en wellicht zelfs reclamemakers.

Voorlopig zullen we nog even moeten leven met dit coronavirus en moeten we ervoor zorgen dat ons zorgsysteem én onze samenleving zo goed als mogelijk blijven functioneren. En met de noodzakelijke maatregelen is het net als met een geneesmiddel of operatie: iedere goede maatregel heeft bijwerkingen en de dosis en timing zijn van groot belang, waarbij beter de vijand is van goed (‘Le mieux est l’ennemi du bien’, Voltaire). Door collectieve intelligentie is de kans op de beste beslissing het grootst. Een flinke klus die alleen gezamenlijk is te klaren. Op naar het nationale einde-coronafeest in juli 2021 (denk ik… hoop ik. PS ik ben geen deskundige in voorspellingen).

Delen