De schijnwereld van mondkapjes en dergelijke

De discussie over mondkapjes wordt breed gevoerd. In Nederland én in het buitenland. Niet helemaal vreemd, want de Europese landen hebben onder het mom van eenheid elkaar in allerlei maatregelen vaak schaapachtig gevolgd tijdens de pandemie.

Bang als politici zijn om achteraf te horen te krijgen dat ze een foute inschatting hadden gemaakt. ‘Honderd procent zekerheid’ en ‘het mag nooit fout gaan’ zijn uitspraken van mensen, inclusief ministers, die óf politiek bedrijven met uitspraken tegen hun eigen beter weten in, óf onvoldoende kennis hebben van epidemiologie en statistiek.

En zo wordt herhaaldelijk de discussie gevoerd of we wellicht weer overal verplicht mondkapjes moeten dragen, zodat we in het openbare leven en op straat weer overal mensen met mondkapjes zien. Het tragikomische in de hele gevoerde discussie is dat voorbijgegaan wordt aan hoe, met welk doel en wanneer mondkapjes gebruikt zouden moeten worden.

‘Het tragikomische is dat wordt voorbijgegaan aan hoe, met welk doel en wanneer mondkapjes gebruikt moeten worden’

Een mond(neus)kapje vraagt om een goed gebruik, zoals goed aansluiten bij plaatsing, neus en mond bedekkend, maar ook op de juiste manier weer afdoen. Wat u nergens leest, is dat mondmaskers ook heel goed helpen om niet met je vingers in je neus te zitten. Zo kun je dus geen druppeltjes met virus rechtstreeks in je neus plaatsen.

Mondkapjes maken ons ook bewust van het feit dat er iets aan de hand is. Bij goed gebruik (lege artis, volgens de regels der kunst), beschermen de juiste maskers (bijvoorbeeld FFP2) de gebruiker goed wanneer deze vlakbij een patiënt komt die het virus heeft. De vraag die veelal niet gesteld wordt en waar het de minister om zou moeten gaan, is: helpt het masker om verspreiding van het virus in de bevolking tegen te gaan wanneer iedereen in openbare ruimtes en op straat mondmaskers draagt?

En helaas, de bevolking draagt die maskers geheel niet lege artis. Daar heb je geen peer-reviewed publicatie in het hoogste wetenschappelijke blad voor nodig; dat zie je in de supermarkt, de trein, de bus en op straat. De meeste mensen dragen het mondmasker niet goed en ze doen het mondmasker al helemaal niet op de juiste manier weer af.

‘Het bij wet verplichten om iedereen een mondmasker te laten dragen, helpt niet om verspreiding van het virus in epidemiologische zin te voorkomen’

Tja, dat is nou eenmaal het echte leven en dan helpt het – zou je logisch nadenkend – ook niets. Het kan weliswaar de enkele persoon die het goede mondmasker deskundig draagt en evenzo weer afdoet helpen om de kans op besmetting kleiner te maken. Maar het introduceren van bij wet verplichten om iedereen een mondmasker te laten dragen, helpt niet om verspreiding van het virus in epidemiologische zin te voorkomen. Dat volgt heel gemakkelijk uit logisch redeneren.

Nogmaals, ik zou kwetsbare mensen zeker aanraden om na hele goede instructie een masker lege artis te dragen wanneer er in bepaalde situaties een verhoogd risico is op het krijgen van COVID-19 of influenza. Ook zou ik als overheid eerst eens zorgen voor goede voorlichting en communicatie. Maar in de openbare ruimte voor iedereen mondmaskers gebieden teneinde verspreiding van het virus te voorkomen, is – netjes gezegd – niet rationeel.

Dit gezegd hebbende riskeer ik natuurlijk als wappieprofessor te worden gekwalificeerd. Gelukkig heeft een boegbeeld van evidence based medicine, de Cochrane library, een uitgebreid overzicht gepresenteerd dat u hier kunt vinden. Een kanttekening is dat de kwaliteit van de wetenschappelijke studies over dit onderwerp van matige kwaliteit zijn. Maar het wil ook niet veel beter, gegeven wat ik hierboven uitgelegd heb.

‘Veel beter zal het onderzoek naar mondmaskers in onze westerse wereld niet worden’

De conclusie van de Cochrane review is eenvoudig: mondmaskers voor de bevolking in openbare plaatsen en ruimtes helpen niet om de verspreiding van het virus te voorkomen. Met alle slagen om de arm vanwege de matige kwaliteit van het onderzoek. Maar ik voorspel u, veel beter zal het onderzoek in onze westerse wereld niet worden. In een dictatuur waar mensen alle fundamentele vrijheden moeten missen, zou het wellicht goed onderzocht kunnen worden.

Tja, nu wordt het wel lastig voor regeringen om te blijven dreigen met een niet op ratio of bewijs gestoelde vrijheidsbeperking van de bevolking. Hoewel, ratio is niet de sterkste eigenschap van ‘de politiek’ en ik vrees, van ons allemaal niet zo.