Genoeg kansen voor ommezwaai naar gezonde leefstijl
Ons zorgsysteem staat op ontploffen. Woorden als ‘zorginfarct’ en ‘zorgcrisis’ vliegen je in het nieuws om de oren en de cijfers liegen er niet om. De zorgkosten rijzen de pan uit en deze ontwikkeling zet zich waarschijnlijk alleen maar voort. Ons huidige zorgsysteem is er één van pappen en nathouden, en dat is maar tijdelijk houdbaar. Om de boel te redden is een drastische verandering in onze maatschappij nodig, waarbij preventieve geneeskunde een veel grotere rol speelt.
De vraag rijst: hoe ziet een nieuw en houdbaar zorgsysteem er dan uit? De rol van leefstijlgeneeskunde wordt steeds groter, zowel preventief als curatief. De extramurale zorg zal een steeds grotere component worden, terwijl ziekenhuizen kleiner worden en in aantallen zullen afnemen. We moeten naar een integrale aanpak toewerken: ’kijken door de macroscoop‘. Als men iemand wil motiveren om te stoppen met roken, is het hele plaatje van belang – inclusief sociaaleconomische factoren – om tot de gepaste interventie te komen.
‘Het hele plaatje is van belang’
Ook mentale gezondheid is een belangrijke pijler in die integrale aanpak. In onze prestatiegerichte maatschappij, waarbij al op de middelbare school veel druk en keuzestress wordt ervaren, kampen meer dan een miljoen mensen met burn-outklachten. Onder hen zijn jonge artsen. Omdat verzuim in de zorg vanzelfsprekend leidt tot verergering van het zorginfarct, is het noodzakelijk dat het hele scholingstraject verandert en de duurzame inzetbaarheid stijgt.
Overheid
De ommekeer van ons zorgsysteem begint op politiek gebied. De afgelopen jaren zijn er al mooie dingen bereikt, zoals het Nationale Preventieakkoord en de inclusie van leefstijlgeneeskunde in het Raamplan Artsopleiding 2020. Het is echter niet genoeg: de maatregelen kunnen de alsmaar stijgende druk op de zorg niet bijhouden.
Op bestuurlijk niveau is men echter te terughoudend om echt grote stappen te zetten. De tot nu toe ineffectieve pogingen om de BTW op groente en fruit af te schaffen, waarbij men zich verschuilt achter onterechte claims dat ‘de afbakening een puzzel’ zou zijn, is een voorbeeld van gebrek aan daadkracht. In plaats van eindeloze onderzoeken en afwegingen hebben wij daden nodig op het gebied van wet- en regelgeving in ons land. Alleen zo kunnen we ons krakende en piepende zorgsysteem nog enigszins redden.
Afkijken over de grens
Gezondheid is nu grotendeels een zaak van nationaal beleid, maar de COVID-pandemie liet zien dat gezondheid zich niet aan grenzen houdt. We hebben daarom baat bij een internationale aanpak. Laten we meer gaan afkijken bij onze Europese buren en van hen leren. Als het aankomt op het bevorderen van gezondheid, staat Nederland laag op het Europese lijstje. Er wordt veel onderzocht, geanalyseerd en overwogen, maar in tegenstelling tot in andere landen blijft de uitvoering uit.
Het goede voorbeeld geeft Finland met de sinds 2006 bestaande Health in All Policies Approach: bij elke nieuwe maatregel moet eerst worden geëvalueerd wat het effect op gezondheid is. Het Finse ministerie voor Gezondheid en Welzijn ondersteunt gemeenten hierbij. Finland bewijst dat grote resultaten kunnen worden bereikt wanneer alle sectoren samenwerken en nadenken over de impact die zij teweeg kunnen brengen op het gebied van gezondheid. Ook mag Finland trots zijn op campagnes die vijftien tot twintig jaar geleden ingezet werden om de jeugd minder te laten roken en gezonder te laten leven. Zo dienen scholen volgens het nationaal beleid iedere leerling gratis gezonde lunches aan te bieden.
‘IJsland bood een positief alternatief voor rook- en drinkgedrag’
IJsland kampte met ongezonde en bovendien ongelukkige jongeren. Voor hun rook- en drinkgedrag werd een positief alternatief geboden: een intensief, cultureel en sociaal sportprogramma. IJsland slaagde erin om deelname hieraan tot de sociale norm te maken voor de jeugd; het programma was cool.
Vergrijzing is een ander probleem. Het onvermijdelijke gevolg is dat er meer kwetsbare mensen komen met complexe zorgvragen, maar de zorg voor hen zal zich geleidelijk van verpleeghuizen naar thuis moeten verplaatsen. In Duitsland is dat al het geval: ouderen worden vaak thuis verzorgd, vaak onbetaald door familieleden die als mantelzorger optreden.
Genoeg inspiratie om op te doen bij onze buurlanden dus!
De inrichting van ons huidige zorgsysteem moet dus op de schop – voordat het te laat is. Onze samenleving moet een gezonde leefstijl als basis hebben, waarbij mensen zo lang mogelijk gezond blijven. Hiervoor dient de politiek haar verantwoordelijkheid te nemen met de goede voorbeelden van andere Europese landen in het achterhoofd en moet de opleiding van (toekomstige) artsen herzien worden. Want ook voor een zorginfarct geldt: voorkomen is beter dan genezen.
