Ontschuldigen

Onze cultuur is doordrenkt van schuld en boete. Dat hindert ons in tijden van een aanzwellend zorginfarct. Verwijt ligt voor op de tong, of niet uitgesproken doch voelbaar onder het gesprek. Het is de dood in de pot voor creativiteit en samen zoeken. Verwijt triggert ons oerbrein: freeze, fight, flight. Een enkeling beleeft plezier aan verbale strijd, maar deze groep is te klein om het fundament onder ons zorgstelsel te versterken. Ik pleit voor ontschuldigen: het bespreekbaar maken van pijnlijke onderwerpen, zonder te vervallen in een lineair gesprek over oorzaak en gevolg.

Met het aanzwellende zorginfarct neemt de druk om wijze besluiten te nemen toe. Wijze besluiten nemen betekent tegenwoordig gebruikmaken van alle kennis en ervaring in onze samenleving. Het daadwerkelijk benutten van de wisdom of the crowd(s). Samen beslissen, binnen en buiten de spreekkamers. Een fundamentele verandering van ‘wie de (financiële) macht heeft, mag ’t zeggen’ naar ‘wie het weet, mag bijdragen’: invloed uitoefenen vanuit netwerkstructuren. Deze transformatie kan mij niet snel genoeg gaan. Ik wil werken vanuit de kernwaarde inclusiviteit, in en rond de zorg! 

Gekozen is voor een veelheid aan akkoorden: Preventieakkoord, Sportakkoord, Integraal Zorgakkoord, Gezond en Actief Leven Akkoord en wellicht het meest invloedrijk, het Regeerakkoord. Laatstgenoemde weegt het zwaarst en de echte impact van de historische verkiezingsuitslag van november 2023 moet zich nog laten voelen. Hoe wordt de poen in Nederland verdeeld: wie genieten de lusten en wie dragen de lasten?

De versnippering in akkoorden heeft één groot voordeel: steeds meer Nederlanders zijn betrokken bij het gesprek over goede zorg en preventie, deels in wisselende rollen. Soms ben ik zorgverlener, soms praat ik mee als inwoner, soms draag ik een statutaire verantwoordelijkheid als bestuurder.

De versnippering in akkoorden heeft één groot voordeel: steeds meer Nederlanders zijn betrokken bij het gesprek over goede zorg en preventie

We zijn dus toenemend zelf aan zet. We hebben echter vooral geleerd om lineair te kijken naar onze omgeving en dat zit ons in de weg. Het enkelvoudige perspectief overheerst: ‘ Omdat jij… doe ik…”  In dit vereenvoudigde oorzaak-en-gevolg-denken gaat schuld heen en weer en stagneert het goede gesprek. Kijk je vanuit meervoudig perspectief, dan kijk je in circulaire patronen: ‘ Hoe meer de een, des te meer de ander…’ Beide kanten zijn betrokken en beïnvloeden elkaar en er zit een logica in het patroon dat heen en weer gaat. Gedrag is logisch in de context, maar niet altijd handig.

Ontschuldigen: samen woorden geven aan het eerlijke verhaal. Ruimte maken voor dialoog en oplossingen die meerdere belangen vertegenwoordigen. Als dit is wat het is… hoe ga ik/gaan we dan om met mijn/ons verlangen naar goede zorg? Hoe eerlijk is onze zorg? Hoe kunnen we de schaarse middelen rechtvaardig verdelen? Schatten we onszelf en elkaar op de juiste waarde? Daarmee bedoel ik het balanceren tussen aanspreken op verantwoordelijkheden en tegelijkertijd niet overvragen. Wat is mijn/jouw intentie? Wat heb jij nodig om datgene te bieden dat ik hoop dat jij gaat bieden? En hoe dealen we met de teleurstelling als blijkt dat wat we mogelijk beiden verlangen er simpelweg niet (meer) is?

We hebben vooral geleerd om lineair te kijken naar onze omgeving en dat zit ons in de weg

Ontschuldigen: een waardevolle innovatie in turbulente tijden waarin verharding en polarisatie ons samenleven bedreigen. Ik geloof erin. Maar oh wat is het ingewikkeld om op het juiste moment de juiste taal te vinden. Om – vaak net buiten je comfortzone – bewust te zijn van je eigen gedrag en waar wenselijk te veranderen.

Ik oefen mezelf in het reflecteren: wat heb ik vandaag gedaan om te ontschuldigen? Om in kleine stapjes mijn eigen gedrag te beïnvloeden en daarmee invloed uit te oefenen in het gehele systeem. Hoe bewust heb ik gekozen voor een dialoog of een post op LinkedIn? Ik kan uit ervaring spreken: al doende leert men. Oefen je mee?