COVID-19, zorgverleners en zorgverzekeraars

Een virus laat de maakbare wereld op zijn grondvesten schudden. In de media zien we vooral de angst en zorgen van mensen. Paniek op de beurzen, investeerders zien hun rendementen teruglopen. Er is een totaal gevoel van onrust, van ongemak.

Nederland komt krakend tot stilstand, behalve de ‘vitale beroepen’. Ineens zijn wij zorgverleners van vitaal belang. Daar waar we voorheen zelfs op het Malieveld nauwelijks werden gehoord, wordt er nu geklapt voor zorgprofessionals. Het voelt overigens dubbel dat er een pandemie nodig is om het grote publiek eindelijk weer te laten beseffen dat zorg en medemenselijkheid waardevol zijn. Maar dat terzijde.

Ik hoor en zie in de landelijke media veel te weinig dat die onrust ook positieve zaken oplevert. Veranderingen waar we in de zorg lang tegenaan hikten, worden nu als een creatieve tsunami in gang gezet. Dat is geen ‘achteroverleunen’ in de voorbije periode, het is gebruik maken van de huidige tijdsgeest.

Immers: we innoveren onze werkprocessen in een zeer hoog tempo. Er zijn processen en werkwijzen die het pré-COVID-19 tijdperk als ‘niet-werkbaar’ werden beschouwd. Nu onderzoeken we ze als mogelijkheden en worden ze op grote schaal uitgeprobeerd. Ik ben met mijn team vier weken geleden in een dag tijd overgestapt op online logopedie. Gedreven door de behoefte om in deze plotselinge veranderingen de zorg voor onze cliënten zo veel mogelijk door te laten gaan. Voor ons was de vraag: hoe kunnen we zo creatief mogelijk onze processen effectueren? In de Facebookgroep Tele-logopedie ondersteunen logopedisten elkaar in een lawine van ideeën; oplossingen voor kleine en grote problemen worden gedeeld.

De afgelopen weken zijn we door ervaring wijzer geworden, en leren we wat werkbaar is en wat niet. Lang niet alles is online op te lossen. En logopedisten zijn gefocust op wat nodig is voor intermenselijk contact. Dat gaat niet altijd gemakkelijk via een video-verbinding. Echter: praktische oplossingen zijn via online logopedie werkzaam gebleken. Een oudergesprek komt soms fysiek moeilijk tot stand. Agenda’s van ouders zijn vol, reistijd naar de praktijk is soms een obstakel. Via de beveiligde video-verbinding is het vrij eenvoudig geregeld. De Parkinsoncliënt zegt aan het einde van zijn eerste online-consult dat het voor hem verrassend goed blijkt te werken. Het verschaffen van inzicht met en aan de cliënt over het therapieproces (nodig voor effectieve zorg) kan ook via een beeldverbinding. We leren online aan patiënten die herstellen van COVID-19 hoe ze hun eigen ademing kunnen verbeteren en hoe ze zelf hun strottenhoofd kunnen manipuleren.

Zorgverzekeraars hebben in het verleden bewezen zich lang niet altijd te conformeren aan de koers van de NZa

Ik kijk met fascinatie naar al deze ontwikkelingen, zowel vakinhoudelijk als op macroniveau in het gezondheidszorgsysteem. Waar wij zorgverleners ons vaak beperkt voelen door dit systeem, lijkt het nu (tijdelijk?) pas op de plaats te maken en iets meer ruimte te geven aan zorgverleners voor de uitoefening van hun taak. De NZa heeft in de eerste week van de beperkingen aangegeven alle ruimte te geven aan de toepassing van videobellen. Terecht. Maar dat is meestal slechts de eerste stap. Zorgverzekeraars hebben in het verleden bewezen zich lang niet altijd te conformeren aan de koers van de NZa. Ter herinnering: in 2011 is de uitkomst van het NZa-kostenonderzoek naar de noodzakelijke tariefsverhoging voor eerstelijnslogopedie getorpedeerd door de zorgverzekeraars. Daarna is het tarief tot op heden nauwelijks aangepast. Ik herinner me de dreigende beperking van de vrije artsenkeuze in 2013, de pogingen om ongecontracteerde zorgverleners weg te zetten als ‘van mindere kwaliteit’.

Het zou van fatsoen en verantwoordelijk gedrag van de zorgverzekeraars getuigen, als men in deze tijden in woord en daad vierkant achter de zorgverleners (gecontracteerd én ongecontracteerd) gaat staan. Dat men vertrouwen heeft in de kennis en kunde van de zorgverlener en dat ook uitspreekt. En dat er met een fatsoenlijk tarief eindelijk eens een redelijk inkomen komt voor alle inzet en creativiteit die tentoongespreid wordt. Dat zou helpen om de huidige zorgverleners in het vak te houden en nieuwe mensen aan te trekken.

En dan kan alle tomeloze energie en creativiteit van zorgverleners ook ná deze COVID-19-periode worden aangesproken.