Insiders en outsiders
Vorige week meldde een nieuwsbericht dat Nederlandse medisch specialisten profiteren van een ‘kunstmatige schaarste aan artsen’. De oorspronkelijke bron hiervan is www.mejudice.nl, een website die ‘een onafhankelijk discussieforum is met als doel het debat onder economen te stimuleren’.
En daar slagen ze bij Me Judice goed in. Een indrukwekkende lijst economen van naam leverde sinds de start in 2008 bijdragen. Inclusief 54 artikelen over gezondheidszorg, van experts als Marc Pomp, Marcel Canoy en Barbara Baarsma. Aan iedereen die wil weten wat onze gezondheidseconomen te vertellen hebben, zeer aanbevolen.
Dat artikel van afgelopen week is van drie hoogleraren plus één promovendus. Die nemen als vertrekpunt dat in de meeste rijke landen medisch specialisten gemiddeld 4 keer het gemiddelde inkomen verdienen. In Nederland is dat zelfs 5,5 keer. Ook als je verdisconteert dat specialisten veel werkuren maken en pas laat serieus gaan verdienen vanwege hun lange studie, blijft dit gegeven overeind.
De oorzaak zit hem in de numerus fixus. In Nederland creëert die een tweedeling tussen universitair studenten die inloten, met na hun studie bijna complete baanzekerheid tegen een hoog inkomen, en uitloters die iets anders moeten gaan studeren. Op lifetimebasis bedraagt dit inkomensvoordeel bijna een half miljoen euro.
De onderzoekers zien een directe relatie tussen die kunstmatige schaarste en die hoge inkomens (in economentaal: ‘monopolie rents’). Hun conclusie: “Een logische oplossing zou zijn om de numerus fixus aan te passen zodat er meer geneeskundestudenten komen en daarmee meer concurrentie op de arbeidsmarkt voor medici. Deze oplossing zou kostbaar kunnen zijn omdat een geneeskundestudie duur is en omdat een toename van het aantal medisch specialisten kan leiden tot meer medische behandelingen. Het alternatief is om de monopolie rents af te romen. De overheid kan ervoor kiezen het salaris van medici te maximeren, of om medici meer te laten betalen voor hun opleiding.”
Dat aanpassing van de numerus fixus geen wondermiddel is, denk ik ook. Maar niet vanwege het gevaar van ‘meer medische behandelingen’, want het is helemaal niet vanzelfsprekend dat zoiets een slechte zaak zou zijn (zie mijn vorige blog). Maar omdat het allerminst zeker is dat een toename van het aanbod van afgestudeerde specialisten ook snel tot lagere inkomens leidt. Zoiets gebeurt alleen bij ‘perfect werkende markten’, waar prijzen direct reageren op veranderingen in de vraag/aanbodverhouding. Maar arbeidsmarkten werken nooit perfect. Ze worden gedomineerd door allerlei ‘institutionele’ mechanismen die erop gericht zijn om de belangen van ‘insiders’ – dus degenen mét al een veilige en goedbetaalde positie – te beschermen tegen ‘outsiders’ die ook naar binnen willen.
Ik moet hierbij denken aan een ander recent nieuwsbericht, over een beroepsgroep die enigszins te vergelijken is met de medisch specialisten, gezien de zware opleiding en het zware verantwoordelijkheidsniveau. Burgerluchtvaartpiloten dus, waarvan Nederland er zo’n duizend telt die na hun opleiding nauwelijks kans hebben om in eigen land een baan te vinden. En ik zou, ook vanuit het perspectief van de specialisteninkomens, best eens willen weten wat dat grote aanbod van ‘outsiders’ nou voor effect heeft op het inkomen van de doorsnee piloot bij KLM of Transavia. Ook dit binnenkort op Me Judice?
