Donaldcare?

“Op dag één van mijn presidentschap start ik met het afschaffen en vervangen van Obamacare.” Aldus senator Ted Cruz uit Texas, tijdens zijn campagne voor de Republikeinse kandidatuur voor de Amerikaanse presidentsverkiezingen.

We weten nu hoe dit afliep: ook Cruz heeft intussen de handdoek in de ring gegooid, als laatst overgebleven mededinger naast Donald Trump. Zodat nu zeker is dat ‘The Donald’ de kandidaat wordt voor de Republikeinse Partij, die het op 8 november gaat opnemen tegen (met 99% zekerheid) Hillary Clinton voor de Democraten.

Wat betekent dit voor Obamacare? Dit nieuwe stelsel van zorgverzekering werd in maart 2010 tot wet, vroeg in de eerste ambtstermijn van de huidige president en partijgenoot van Clinton. Sindsdien bleef dit hét centrale issue in de Republikeinse oppositie tegen Barack Obama, waarbij Obamacare steeds is afgeschilderd als een regelrecht socialistische overname-door-de-overheid van Amerika’s gezondheidszorg.

In werkelijkheid was Obamacare niet meer dan een stap richting een gemengd stelsel, met nog steeds een hoofdrol voor private partijen aan zowel de aanbieders- als de verzekeraarskant. Maar met wel twee cruciale vernieuwingen die vanuit West-Europa in het algemeen, en vanuit Nederland in het bijzonder, natuurlijk heel herkenbaar zijn: een verzekeringsplicht voor alle burgers; en een acceptatieplicht, ongeacht leeftijd of gezondheid, voor verzekeraars.

Na zes jaar Obamacare is veel bereikt. Het aantal niet-verzekerden is met 20 miljoen afgenomen. En (mede) door meer focus op ‘value-based’-contractering en op populatiebekostiging, is de trend naar steeds hogere zorgkosten tot staan gebracht. Maar wordt dit vanaf januari 2017, als president Trump wordt ingezworen, allemaal weer teruggedraaid?

Aanvankelijk heeft Donald Trump wel uitspraken gedaan die er, zij het vaag en vrijblijvend, op duidden dat hij – in afwijking van de Republikeinse orthodoxie – niet zo maar die twee hoofdverworvenheden van Obamacare, dus de verzekerings- en acceptatieplicht, weer om zeep wil helpen. Maar intussen is hij met een nieuw plan gekomen, dat niet langer verschilt van de partijlijn.

Maar de kans dat Trump en de Republikeinen Obamacare kunnen gaan afschaffen, lijkt klein. Want het is, om te beginnen, onwaarschijnlijk dat na de aanstaande verkiezingen, die niet alleen voor het presidentschap zijn maar ook voor het Congres, de Republikeinen alléénmacht zullen hebben.

Eindeloze pogingen om Obamacare bij wet weer af te schaffen, door een Republikeinse meerderheid in het Huis van Afgevaardigden en (sinds begin 2015) in de Senaat, zijn steevast stukgelopen op een presidentieel veto van Barack Obama. En als Hillary Clinton in november wint, wordt deze situatie gewoon voortgezet: het beschermen van Obamacare is een van haar hoofd-programmapunten. En de kans dát zij wint is groot tot heel groot, door de intense aversie tegen Donald Trump bij etnische minderheden, vrouwen en jongeren.

En als Trump toch wint? Dan is, ten eerste, nog lang niet zeker dat ook het Congres in Republikeinse handen blijft. In het Huis van Afgevaardigden zal weinig veranderen, maar in de Senaat maken de Democraten een kans om de meerderheid terug te winnen. En verder: ook als Trumps Republikeinen het Witte Huis én het hele Congres veroveren, dan nog moet worden afgewacht of zij de politieke wil (en roekeloosheid) hebben om miljoenen vooral minder welgestelde burgers de betaalbare zorgverzekering weer af te nemen die ze nu voor het eerst in hun leven net hebben.

Tegelijk is anno 2016 duidelijk dat Obamacare nog niet ‘af’ is. Met als grootste probleem het huizenhoge eigen risico in veel van de nieuwe zorgpolissen die er na 2010 zijn gekomen, van vaak vele duizenden dollars per jaar. Veel nieuw-verzekerden worden hierdoor zwaar teleurgesteld zodra ze te maken krijgen met daadwerkelijke zorgkosten en vergoedingen. Maar de kans dat dit, plus nog andere knelpunten (zoals de kosten van geneesmiddelen), door nieuwe wetgeving gaat worden aangepast, lijkt klein. Want dit zou waarschijnlijkheid politieke samenwerking en compromisbereidheid vergen tussen Democraten en Republikeinen; en in het extreem gepolariseerde politieke klimaat in de VS zit dit er simpelweg niet in. Zodat ook in de afzienbare toekomst Amerika’s zorgstelsel op belangrijke punten tekort zal blijven schieten. En wij hier in Nederland er verstandig aan doen om nuchter en vooral tevreden onze eigen zegeningen te blijven tellen.