Eigen risico
Het is alweer 31 januari, de uiterste datum waarop iedereen die zijn oude basispolis heeft opgezegd een nieuwe moet hebben gekozen. De eerste trends zijn intussen al bekend. En één ding dat opvalt, is dat méér mensen kiezen voor een hoger eigen risico. Moeten we hier blij mee zijn?
Ik denk van niet. Er is al een verplicht eigen risico, van 385 euro per jaar. In ruil voor premiekorting, kan je ervoor kiezen om dit op te hogen tot maximaal 885 euro. De reden dat dit eigen risico überhaupt bestaat, als onderdeel van ons zorgstelsel is – wacht even, wat wás dat ook alweer?
Dat mensen hierdoor bewuster en verantwoorder gaan shoppen als ze zorg nodig hebben die onder dat eigen risico valt, zoals geneesmiddelen en medisch specialisten? Dat valt moeilijk te geloven, valt ook niet te onderbouwen, niet vanuit een sluitende theorie en niet vanuit de waarneembare empirie.
Dat zorgverzekeraars hiermee een extra instrument hebben om mee te concurreren, via de hoogte van die premiekorting? Misschien wel, maar dat is dan wél concurrentie op prijs en niet op kwaliteit; en is dus niet waar het onze stelselontwerpers toch vooral om begonnen was. (En dat idee van minister Schippers om via korting op eigen risico alsnog de zorgaanbiederskeuze te gaan sturen, is voorlopig niet meer dan: een idee.)
Eigen risico dan als afremmer van (de groei van) zorgkosten? Opnieuw: misschien wel – maar op een manier die we zouden moeten willen? Ook dat bedrag van 385 euro, per volwassen verzekerde, is bij een laag inkomen een substantieel bedrag. En wie garandeert dat dit niet leidt tot onverantwoord mijden, of uitstellen, van zorg?
In een zorgstelsel dat is gestoeld op solidariteit past geen eigen risico
Eén van de hoekstenen van ons stelsel is: solidariteit. Vandaar dat verzekeraars een acceptatieplicht hebben, en voor de basispolis geen premieonderscheid mogen maken tussen personen of tussen groepen. In deze gedachte past eigen risico niet, want het werkt wel degelijk discriminerend. Wie helemaal gezond is, en hooguit af en toe naar de huisarts gaat, hoeft niks aan eigen risico te betalen. Wie minder gezond is, ook buiten ‘eigen schuld’, betaalt al gauw dat volle bedrag.
In de praktijk betekent dit dat in elk geval ouderen gemiddeld méér geld aan zorg kwijt zullen zijn. Een hoger eigen risico zullen ze niet gauw nemen; maar om in elk geval die maximaal 385 euro kom je in veel gevallen gewoon niet heen. Of dit nou zo erg is, weet ik niet: met de besteedbare inkomens van veel ouderen zit het niet zo slecht. Maar ernstiger is dat ook in andere leeftijdsgroepen mensen met aanleg voor een mindere gezondheid vanzelf meer aan eigen risico zullen betalen, ongeacht de draagkracht.
En dan nog iets. Ook los van dat aspect van geld en draagkracht, richt eigen risico nodeloos schade aan. In de relatie tussen zorgverzekeraar en polishouder zorgt het voor irritatie, waarbij geen enkele partij gebaat is. Want het is gewoon heel vervelend: je hébt gewoon al je maandelijkse premie betaald, en dan toch komen er steeds weer van die rekeningen, en rekeningetjes, waaruit blijkt dat je nog méér moet betalen. Soms geeft dit ook nog administratief gedoe, zoals ik zelf merk: dan weer wordt zo’n eigen risico-bedrag automatisch afgeschreven, dan weer moet ik het zelf aan mijn verzekeraar overmaken.
Maar als dat eigen risico dan tóch zo nodig moet blijven, zelfs al zijn hiervoor geen deugdelijke redenen voor te bedenken, wees dan wél ook consequent. Mensen die vrijwillig hun eigen risico ophogen tot dat maximum van 885 euro, worden in de meest letterlijke zin van het woord in de gelegenheid gesteld om te gokken met hun gezondheid. Je hoopt dat je nooit naar de apotheek of medisch specialist hoeft, en kiest op basis hiervan voor een financieel voordeel. Met als gecalculeerd risico dat als je onverhoopt pech hebt, je voor extra kosten kunt komen te staan die maximaal ongeveer het dubbele kunnen bedragen van dat initiële financiële voordeel.
Maar draai dit dan eerlijkheidshalve ook om. En stel mensen in de gelegenheid om niet alleen te gokken op een goede gezondheid, maar ook op een slechte. Nu al kan je bij veel verzekeraars dat eigen risico gespreid betalen, in bijvoorbeeld tien automatische afschrijvingen van elk € 38,50. Wat je dan eventueel te veel hebt betaald, krijg je het jaar daarop vanzelf weer terug. Maar waarom niet ook déze variant mogelijk maken: je koopt het eigen risico helemaal af, erop gokkend dat je sowieso veel zorgkosten zult hebben, en betaalt hiervoor een niet-restitueerbaar extra premiebedrag van ergens tussen 0 en 385 euro per jaar. Ik denk dat hier best geïnteresseerden voor zullen zijn.
