Gerust gevoel

De mooiste doktersfilm ooit gemaakt dateert uit 2009 en heet La Donation. Het is het verhaal van een (vrouwelijke) trauma-arts uit een ziekenhuis in Montreal, die – om persoonlijke redenen die niet worden verhelderd – een paar weken invalt in een eenmanspraktijk ergens op het afgelegen platteland van Noord-Quebec. Hoewel nooit uitgebracht op dvd, komt La Donation gelukkig wel af en toe langs op de betere tv-zenders, dus hou dit in de gaten.

Van het verhaal verklap ik alleen twee dingen. Nooit eerder werd in een speelfilm zo voorbeeldig, en tegelijk zo ingetogen, gestalte gegeven het aan het concept van ‘compassie in de zorg’: empathisch, idealistisch zelfs, hoogste standaard van professionele ethiek; maar tegelijk nergens sentimenteel, dweperig of sensationeel. En als tweede: er is een moment, waar ik zelf afgelopen week aan terug moest denken, dat de hoofdpersoon rijdend ergens op een eenzaam stuk weg, plotseling stuit op de locatie van een zojuist gebeurd verkeersongeval. Waarna, bij alle ernst van wat daar aan de hand is, één ding in elk geval van onschatbare waarde is: dat zij meteen om hulp kan bellen. Met haar mobiele telefoon.

De reden waarom ik daaraan terugdacht, was dat mijn iPhone in reparatie moest. Niet voor lang, een paar uurtjes maar, maar toch te lang op te blijven wachten. Dus ben ik die middag nog andere dingen in de stad gaan doen. En besefte ik ineens dat ik, voor het eerst in pakweg achttien jaar, niet direct bereikbaar was. En dat is een vreemd gevoel.

Wat is belangrijker de uitvinding van internet of van de mobiele telefoon?

Nog niet zo lang geleden had ik een jongere collega met veel verstand van digitale technologie. Daarnaast was hij ook gediplomeerd en goed onderlegd historicus. En dus een goeie partij om mee van gedachten te wisselen over een onderwerp dat ook mijzelf interesseert: de betékenis van alle die nieuwe dingen van de afgelopen twee decennia ­– het internet natuurlijk voorop. Is het echt zo, wat je wel hoort zeggen, dat die digitale revolutie zorgt voor veranderingen die qua impact alles overtreffen wat eerder in de geschiedenis aan technologie plaatsvond? Hij neigde ertoe om dit te vinden. Ik wat minder.

Die discussie hadden wij niet zelf uitgevonden, en wordt vooral gevoerd onder economen. Met als kernvraag: is het niet zo dat alle ‘écht grote’ uitvindingen al vóór ongeveer 1980 zijn gedaan, en is wat daarna nog kwam niet meer dan aanvullende franje? Eén manier om hier naar te kijken, is het formuleren van vragen in de zin van: als je nou echt zou moeten kíezen…

Zoals: tussen een internetaansluiting, of centrale verwarming? E-mail, of televisie? Een elektronisch patiëntendossier, of antibiotica? Een paard-en-wagen met een TomTom, of een mooie auto met alleen een uitvouwkaart van de ANWB?

Lang geen gemakkelijke keuzes. Maar tegelijk is er één uitvinding, die best nog recent is, die hoe dan ook van een betekenis is die voorbeelden uit het verleden in de schaduw stelt. En dat is de mobiele telefoon.

Een manier om de impact híervan te begrijpen, is door met dit in je achterhoofd nog eens kijken naar speelfilms uit het decennium direct vóór 1995. Dan besef je meteen hoezeer verhalen, plots, gebeurtenissen vaak totaal anders zouden zijn verlopen als mensen ook toen al een mobieltje hadden gehad.

En dan is er natuurlijk anno 2016, intussen helemaal vanzelfsprekend maar in feite heel nieuw, dat gevoel van dagelijkse gerustheid dat een mobiele telefoon geeft. Dat je weet dat áls er onverhoopt ernstigs gebeurt, je in elk geval bereikbaar bent (en anders wel anderen in je nabijheid). Ook nieuw is een bijbehorend levensgevoel van nooit meer, als je dat tenminste niet wilt, ‘alleen’ zijn. Waar ook ter wereld, in het meest verre buitenland, nooit meer dan een telefoonnummer verwijderd van al je ‘significant others’.

Natuurlijk is die mobiele telefoon intussen enorm doorontwikkeld, en worden smartphones van nu veel minder gebruikt om mee te telefoneren dan voor andere manieren van contact. Maar dit doet niets af aan iets heel essentieels. Want de meest directe, effectieve, persoonlijke manier van communiceren, is en blijft het voeren van een gesprek. En dat die mógelijkheid er tegenwoordig altijd is, maakt de wereld van nu, en het leven van nu, onherkenbaar nieuw en anders.

Dus was ik blij dat mijn iPhone later die middag weer als nieuw hersteld was. Niemand had mij in die tussentijd gebeld, dus het leven ging gewoon verder.