Marcel Metze

Vorige week zaterdagmorgen was ik te gast bij de TROS Nieuwsshow op Radio 1, in mijn rol van semi-professioneel kenner van, en schrijver van boeken over, The Rolling Stones. Dit vanwege het Stones-optreden later diezelfde dag op Pinkpop. Voordat je dan zelf de echte studio in mag, zit je eerst, tenzij je de eerste gast bent, een tijdje te wachten in een belendende ontvangstruimte, waar je al wel kunt meeluisteren naar het programma zoals dat live wordt uitgezonden. Voor mij bracht dit laatste een prettige verrassing: een stem die ik goed herkende.

Uit een intussen behoorlijk ver verleden, dat wel. Maar wat Marcel Metze die dag te zeggen had, als Nieuwsshow-gast vóór mij, was zonder meer heel actueel. Namelijk dat de herziening van ons zorgstelsel, zoals ingezet in 2006, een complete mislukking is geworden. De zorgverzekeraars zijn totaal niet opgewassen gebleken tegen de taken en verantwoordelijkheden die ze toen kregen. En o ja: de vrije artsenkeuze moet natuurlijk blijven.

Ik ken Marcel Metze uit de tijd waarin ik hoofdredacteur was van het weekblad Intermediair, nu alweer twee decennia geleden. Als vaste freelancemedewerker groeide hij daar uit tot een uitgesproken ster-auteur. Vooral over economische en politieke onderwerpen, hoewel hij ook zijn hand niet omdraaide voor een prachtige reportage over een reis, op zoek naar de wortels van de daar geboren dichter Arthur Rimbaud, naar Charleville in Noord-Frankrijk aan de Maas.

Tientallen meest grotere verhalen heeft hij toen voor ons geschreven, vaak ook omslagartikelen, en nooit vielen die tegen. Dit maakte mij dus op voorhand heel benieuwd naar zijn artikel in het weekblad De Groene Amsterdammer van vorige week, aanleiding ook voor zijn radio-optreden, dat hij mij daar in Hilversum, voordat ik zelf de studio in mocht, na ons kortstondig handenschudden nog even gauw in handen drukte.

Dat artikel heet ‘Het zorgkostendebacle’, met als bovenkop: ‘Zorgverzekeraars kunnen hun regierol niet aan’. Het is een co-productie van de redactie van De Groene en De Onderzoeksredactie (“een platform voor grondige research, scherpe analyses en meeslepende verhalen”), met Marcel Metze als eerste auteur.

Die laatste rol is hem zeker toevertrouwd. Nadat wij elkaar uit het oog verloren, deed hij vooral van zich spreken als schrijver van meer dan tien vaak goed ontvangen – en ook goed verkochte – boeken, waaronder drie over het Philipsconcern. Op dit moment werkt hij aan een ambitieus nieuw boek over Shell, en daar tussendoor leidde hij dus een grootschalig onderzoek, door een team van journalisten, naar het functioneren van ons zorgstelsel.

Of beter: naar het niet-functioneren daarvan. Ik ga het artikel hier niet samenvatten, daarvoor is het veel te omvangrijk, zo’n acht dichtbedrukte pagina’s tekst lang, maar de essentie ervan is overzichtelijk.

Sinds 2006 hebben de Nederlandse zorgverzekeraars tot taak om de kostenstijging van onze gezondheidszorg te beteugelen, en tegelijk die zorg zelf te helpen verbeteren. Door onderlinge concurrentie, selectieve inkoop, en een scherp oog voor kwaliteit. Maar hiervan is, vinden de onderzoekers, helemaal niks terechtgekomen.

Hun huiswerk hebben ze goed gedaan: veel feiten en cijfers boven tafel gehaald, en met veel insiders gesproken, ook in de wereld van de zorgverzekeraars zelf. Hieruit komt naar voren dat die verzekeraars, bij het waarmaken van hun huidige missie, nog een heel eind hebben te gaan. Dat ze nog steeds gebrekkig inzicht hebben in de echte kosten van medische handelingen, ondanks alle DBC/DOT-systematiek. En dat hetzelfde geldt voor het kwaliteitsaspect: nog steeds heel moeilijk om greep op te krijgen. Vandaar ook, dat één conclusie uit het onderzoek luidt dat aan vrije artsenkeuze niet gemorreld mag worden. Niet primair om principiële redenen, maar vooral om heel praktische: de verzekeraars kúnnen eenvoudig niet goed meten wat goede en minder goede zorg is, en kunnen dus ook niet per individuele zorgaanbieder bepalen wat precies de prijs/kwaliteits-verhouding is.

Ondanks de brede scope van dit onderzoek, en de imposante lengte van het verslag in De Groene, blijven ook vragen hangen. Dat een stelsel imperfect functioneert, wil nog niet zeggen dat het daarom ook niet goed kán gaan functioneren. Verzekeraars zelf vinden dat ze, langzaam maar toch heel zeker, wel degelijk op de goede weg zijn; en het laatste woord hierover is met dit journalistieke onderzoek zeker nog niet geschreven.

Veel aandacht is verder besteed aan de stijging van de kosten van de Nederlandse gezondheidszorg sinds 2006: met 30 procent gecorrigeerd voor inflatie. Maar is dit een direct causaal gevólg van de stelselwijziging? Dit wordt in de inleiding tot het artikel gesuggereerd, maar zo simpel ligt dat natuurlijk niet. Desgevraagd laat Marcel Metze ook weten dat de vraagstelling vooral omgekeerd ligt: zijn de Nederlandse zorgverzekeraars erin geslaagd om, wat hun expliciete taak was, na 2006 de kostenstijging te betéugelen? En dan is het antwoord duidelijk: nee.

Ook dit is niet het laatste woord. Was die stijging misschien nog hoger geweest zónder stelselwijziging? En hoe zit het met de kostenontwikkeling, in datzelfde tijdvak, in andere rijke landen die níet hebben gekozen voor een stelsel(wijziging) zoals in Nederland?

Belangrijke vragen, stof voor meer onderzoek. Maar intussen kan ik iedereen aanraden om het artikel van Metze & Co. aandachtig te lezen – er staat veel in dat wetenswaardig is. Wat wel zou helpen, is als het vrij en gratis toegankelijk wordt gemaakt. Nu vinden we op de website van De Groene Amsterdammer alleen het complete transcript van een interviewgesprek dat de onderzoekers voerden met ZN-voorzitter André Rouvoet, met wie verschil van mening is ontstaan over wat hij nou precies wel en niet gezegd heeft. Daar heb je als gewoon lezer verder niet zo veel aan, terwijl het artikel ‘Het zorgkostendebacle’ zelf verscholen blijft achter een betaalmuur. Maar het gaat hier om een publieke zaak van groot belang, en nu dat papieren nummer van De Groene intussen alweer uit de winkelschappen is verdwenen, mag die muur toch echt wel voor een keertje weg. (En mocht dit inderdaad gebeuren, dan meld ik dit natuurlijk ook hier.)