Ondoordachte opinie
Na afgelopen dinsdag ziekenhuisbestuurder Hugo Keuzenkamp was het gisteren de beurt aan orthopedisch chirurg San Oei om de zorgconsument weg te zetten als koopjesjager. Als het eigen risico eenmaal opgesoupeerd is, gaan mensen naar hartenlust zorg consumeren en dus ook second opinions aanvragen, is zo ongeveer zijn stellingname.
Waar Oei aan voorbij gaat, is dat zieke mensen geen hebberige consumenten zijn die van website naar website fladderen op zoek naar nóg meer extra’s of korting, maar bange mensen die goed geïnformeerd willen worden en die niet per se hun lot willen verbinden aan de eerste die zegt welke behandeling het best voor ze is.
Iemand met prostaatkanker bijvoorbeeld die op het punt is aanbeland dat prostatectomie nodig is, kan van een behandelaar die over een robot voor deze ingreep beschikt een heel enthousiast verhaal horen over de toepassing hiervan. Maar vervolgens kan hij thuis in het Logboek van de Prostaatkanker Stichting lezen dat nog weinig wetenschappelijk bewijs bestaat voor de meerwaarde van die techniek en dat dus voorzichtigheid geboden is. Bij een second opinion haalt de andere behandelaar misschien wel de recente publicatie in the Lancet aan over robot geassisteerde prostatectomie, die de waarschuwing tot voorzichtigheid van de Prostaatkanker Stichting onderschrijft.
Op basis van dat tweede gesprek beschikt de patiënt dan over informatie die hij van de eerste behandelaar niet heeft gekregen, maar die wel een doorslaggevende rol kan spelen voor hem om tot een behandelingsbeslissing te komen. Dus een eigen risico voor de second opinion invoeren? Nee dokter, gewoon de patiënt volledig informeren en hem de ruimte bieden om na te denken over het gebodene en dit nog eens bij een collega tegen het licht te houden. Het gaat om zijn lijf.
11 reacties
Dank voor uw reactie. Dit specifieke geval van prostaatkanker deel ik. Nergens heb ik gesteld dat een second opinion niet moet. In mijn betoog heb ik gesteld dat het normaal is als een dokter niet de behandeling kan geven die gewenst is, dat hij die patiënt doorstuurt. Waar het mij om gaat is dat veel second opinions op verzoek van de patiënt niet tot nieuwe inzichten leiden. Huisartsen krijgen ook zelfs verzoeken voor third opinions.
Mijn betoog is gebaseerd op cijfers van de overheid, het aantal contacten is toegenomen en dit leidt niet tot doelmatiger zorg. Deze gelden kunnen beter aangewend worden aan bijvoorbeeld kankeronderzoek. We bespreken alle mogelijke opties en de patiënt beslist wat hij wil. Als hij, liefst in aanwezigheid van zijn partner, nog vragen heeft dan kan hij altijd terugkomen. Met hij bedoel ik ook in geval zij.
Maar regelmatig gaat de patiënt direct naar een andere specialist en dat zonder overleg met de primaire specialist. Wel moeten gegevens klaargezet worden door een secretaresse, zoals brieven en foto’s. Uiteraard staat het de patiënt vrij om te doen wat hij wil, maar een bezoek aan een ziekenhuis is niet een vrijblijvend gratis gebeuren.
San Oei
20 oktober 2016 / 13:14“We bespreken alle mogelijke opties en de patiënt beslist wat hij wil” is inderdaad de basis van shared decision makng. Maar dit begrip is niet zo’n groot gespreksthema geworden omdat het de staande dagelijkse praktijk schetst. Is dit niet een beetje wishful thinking?
Afgezien daarvan, een bezoek aan het ziekenhuis is inderdaad geen vrijblijvend gratis gebeuren. De patiënt betaalt daaraan mee, via zijn zorgverzekering en via het eigen risico. Dat hij daarbij in een aantal gevallen gebruik wil maken van een second opinion is heel goed verdedigbaar. En een second opinion is toch echt iets anders dan altijd kunnen terugkomen bij de eerste behandelaar.
Frank van Wijck
20 oktober 2016 / 15:12Het is bijna een kans voor open doel. Toch komt het bij Oei niet op om ook en vooral de oorzaak van het second opinion-verzoek (ook de ongevraagde) te linken aan een fundamenteel wantrouwen of misverstand dat tussen de dokter en zijn/haar patiënt is ontstaan.
Wie zijn oor te luister legt, wordt bedolven onder voorbeelden van hoe de tegenstrijdigheid in uitleg van de betrokken behandelaren de uiteindelijke reden waren voor het zoeken naar een second opinion.
Voor artsen op zoek naar een mooi onderwerp om op te promoveren, ligt hier goud. Goeie vragen stellen, doorvragen bij twijfel en je vindt het: de gezaaide onzekerheid bij de patiënt omdat er consequent niet goed wordt geluisterd en dingen niet helder worden benoemd of zodanig krakkemikkig verwoord, dat ze eenmaal buiten de spreekkamer blijven nazieken en uiteindelijk reden zijn voor een zoektocht naar een second opinion.
Nee, ik wil niet suggereren dat artsen, wier aanpak onevenredig veel aanleiding is voor het vragen van een second opinion, een financiële bijdrage zouden moeten leveren aan de extra kosten.
Joep Scholten
20 oktober 2016 / 15:26Veel second opinions worden aangevraagd vanwege gebrek aan vertrouwen in de dokter en/of ‘minder goede bejegening’. Het is aan de dokter om daar iets aan te doen, lijkt mij…..
Jurriën Wind
20 oktober 2016 / 15:27Joep, Jurriën: ik denk dat jullie gelijk hebben. De sleutel ligt bij de artsen, niet bij de patiënten.
Frank van Wijck
20 oktober 2016 / 17:19Lastig om te reageren op de reacties van Scholten en Wind. De eerste heeft het over een fundamenteel wantrouwen, de laatste over gebrek aan vertrouwen. Hier gaan emoties de overhand spelen, dan heeft een dialoog weinig zin meer. Tijdens het gesprek met de patient is heden ten dage nauwelijks nog denkbaar dat de dokter niet de moeite heeft genomen om het de patient duidelijk te maken wat de patient heeft en wat de eventuele behandelopties zijn. De laatste jaren wordt tijdens de opleiding – terecht – hieraan heel veel aandacht besteed. Het is bekend dat patienten slechts een fractie onthouden wat hen verteld is en gaan dingen een eigen waarheid leiden. Om deze reden stimuleer ik het als een patient een familielid of vriend of buurman meeneemt, zodat thuis met de begeleider het besprokene doorgenomen kan worden. Twee horen meer dan een. Ook juich ik vragenlijsten toe, zodat eea afgevinkt kan worden. Over gesprekstechnieken zijn al vele boeken geschreven, ook dissertaties.
San Oei
20 oktober 2016 / 18:04Even een laatste reactie aan Frank. Tuurlijk is de zorg niet gratis. Maar daar zit ook precies de kneep. Elke werknemer draagt 5,5% bij aan de Zvw-pot en de werkgever met 6,75%, naast de zorgpremies. Omdat we het allemaal betalen ontstaat, heel menselijk de gedachte: ach, laat ik er maar eens gebruik van maken. Het voelt dan als gratis. We kunnen met de premies allemaal gebruik maken van dezelfde voorzieningen, hoe duur die is omdat we het allemaal betalen. En die solidariteit is de belangrijkste pijler van ons zorgstelsel. De gedachte “ik heb er toch al voor betaald, laat ik maar eens ervan gebruik maken”, leidt tot een spiraal. Elke aanspraak op een zorgvoorziening kost geld. Met mijn opinie wil ik een discussie losmaken om die spiraal om te buigen. We krijgen anders echt een klassensysteem zoals recent Wientjes heeft voorgesteld. Een zorgverzekeringspas is geen museumkaart.
San Oei
21 oktober 2016 / 06:35Beste collega San Oei, ik denk dat ‘de gang naar de dokter’ veel meer wordt ingegeven door ‘angst, ongerustheid (en evt. ontevredenheid over bejegening / gebrek aan vertrouwen)’ dan de gedachte ‘dat deze zorg gratis is’ en ‘daar ga ik eens effe lekker gebruik van maken….’ Maar prima natuurlijk om discussie op gang te brengen en daar hoort dan juist verschil van inzicht & gedachten bij.
Jurriën Wind
21 oktober 2016 / 08:21Second opinion en eigen risico
In de Volkskrant van 19 oktober j.l. ( http://www.volkskrant.nl/opinie/voer-ook-een-eigen-risico-in-voor-second-opinion~a4398035/) schreef San Oei, orthopedisch chirurg een betoog over het fenomeen second opinion. Als je het stuk leest dan bekruipt je het gevoel dat vrijwel alle patiënten die te maken hebben met een ingewikkelde ziekte om een second opinion vragen. De bijdrage heeft een primair economische inslag, mensen maken kosten om niets, consumeren maar, verzekeraars stimuleren dit ongebreideld.
In 2013 schreef ik al een bijdrage over de second opinion (http://wp.me/p3lA25-46), toen had de Orde van Medisch Specialisten een vergelijkbaar betoog geschreven als Oei nu.
Waarom weten artsen toch zo goed wat goed is voor de patiënt en stelt men zich niet de vraag waarom wil deze patiënt ook de mening van een andere arts horen?
Dit schreef ik in 2013:
Wat weten we over de second opinion? Ik heb daar weinig over kunnen vinden en moet het doen met mijn eigen rol als patiënt. Ik kan me heel goed voorstellen dat patiënten, zeker als het gaat om ingrijpende behandelingen, wat langer na willen denken over het behandelplan. Moet ik bij aandoening x kiezen voor een operatie of juist een medicamenteuze behandeling? Het gaat om je lichaam, je kunt daar vaak maar eenmaal in snijden. Goed nadenken is soms verstandig. Tegenover je zit een arts die er jaren voor gestudeerd heeft om jou het voorstel te doen. Dan is het toch logisch dat jij daar even wat meer tijd voor wilt hebben? Niet iedere arts denkt er hetzelfde over, meerdere mensen hebben samen een betere oplossing. Einde citaat
Waarom herhaalt Oei de visie van de Orde uit 2013? Ik snap het niet.
Ik zie wel een patroon waarin aanbieders van zorg, professionals, maar ook leveranciers, erg goed lijken te weten wat de patiënt (of klant) nodig heeft. Deze opvatting wordt op de patiënt geprojecteerd als de waarheid en de mening van de patiënt. Je verplaatsen in de gedachten van de patiënt is ingewikkeld. Hoe kijkt hij naar zijn ziekte en het plan van de arts om iets te doen? Betrek patiënten veel meer bij het vormen van een mening hierover en stop met projectie.
Ik denk dat dit veel kan opleveren. Er zal zeker een aantal malen om een second opinion gevraagd worden omdat de patiënt de arts niet vertrouwt of begrijpt. Als we het mechanisme beter kennen en als de arts zijn gedrag hierop aanpast kan het aantal verzoeken afnemen.
De second opinion ten laste brengen van het eigen risico als strafmaatregel is te zot voor woorden dokter Oei. Straf nooit diegene die slechts reageert op uw voorstel maar zoek de oplossing bij u zelf.
Gerben Welling
21 oktober 2016 / 09:00Over dit onderwerp is overigens, door een orthopeed, een proefschrift geschreven:
http://www.rug.nl/research/portal/files/3085510/thesis.pdf :
Patiënten bleken niet zozeer een second opinion aan te vragen vanwege een gebrek
aan vertrouwen in hun eerste opinie specialist, maar vooral vanwege een onbevredigend verlopende
communicatie. Andere motieven waren: teleurstelling over het resultaat van de behandeling, of
vanwege een behoefte aan meer informatie.
E.Kriek
21 oktober 2016 / 09:54Bedankt voor deze aanvulling Edward. Allemaal heel legitieme redenen om een second opinion te wensen lijkt me.
Frank van Wijck
21 oktober 2016 / 10:25