Tandarts met een groen hart

Afgelopen september vond het Groene Zorg Festival plaats. Voor een van de organisatoren, tandarts Angelica Setiaman, was dit evenement rond duurzaamheid een absoluut hoogtepunt van het jaar. “Het geeft mij volop nieuwe inspiratie en laat zien dat we met steeds meer zijn.”

Met de ‘we’ in het intro doelt Setiaman (36) niet alleen op tandartsen. Ruim 720 professionals uit diverse takken van de zorg bezochten het festival dat op 23 september 2023 in Delft werd gehouden. Op het programma stonden sprekers als Marcel Levi, Wanda de Kanter en Michelle van Tongerloo, en waren er workshops, netwerkmogelijkheden, muziek, cabaret en ‘groene’ catering. “Dit was pas de tweede keer dat we het organiseerden en er waren veel meer bezoekers dan in 2022. Toen waren er 150. Er komen steeds meer groene collega’s bij”, klinkt het enthousiast.

Die geestdrift is kenmerkend voor Setiaman. Waar menigeen in deze tijd nog weleens wil somberen als het over zaken als duurzaamheid en klimaat gaat, blijft zij positief en hoopvol. “We hebben het als mensheid toch voor elkaar gekregen dat het beruchte gat in de ozonlaag slinkt. We kunnen veel herstellen als we er met zijn allen voor gaan. Negativiteit brengt je sowieso nergens.”

‘We kunnen veel herstellen als we er met zijn allen voor gaan’

Angelica Setiaman zet zich al jaren in voor verduurzaming van de zorg. De tandarts werkt fulltime bij Jeugdtand­verzorging Amsterdam, geeft les op de ACTA en is daarnaast onder meer een van de gangmakers van de KNMT-werkgroep Duurzame Mondzorg en coauteur van het e-handboek Duurzame mondzorgpraktijk. Desgevraagd zegt Setiaman dat ze zelf écht ‘groen kleurde’, toen ze zo’n vijftien jaar geleden bij familie in Jakarta was. “Het enorme verschil tussen arm en rijk, de afvalbergen, de dierenmishandeling die ik zag, shockeerden me en zetten me aan het denken. Eenmaal weer thuis besloot ik dat ik voor mezelf dingen moest veranderen. Ik at geen vlees meer, wilde niet meer vliegen, ging bewuster om met het milieu en mijn manier van leven.”

Maar toen ze na haar studie eenmaal aan de slag ging, realiseerde Setiaman zich dat er veel meer moest gebeuren. “Mijn man en ik hadden zonnepanelen op het dak laten leggen, maar ik dieselde ondertussen wel vijf keer per week heen en weer tussen Zandvoort en Amsterdam. Het was tijd om goed in de spiegel te kijken. Ik besloot voortaan met de trein te reizen en soms als het heel slecht anders kon, met onze elektrische auto.”

Duurzaamheid

Ook in de praktijk zag de tandarts steeds meer dingen die anders konden. “Er wordt zo veel weggegooid. Natuur­lijk moet je scherp op hygiëne let­ten; we willen geen kruisbesmettingen. Maar bij bijvoorbeeld een controle alleen hoef je geen hoofdsteunzakken en patiënten­servetten te gebruiken. Ik neem na iedere cliënt de stoel goed af. Folders in de wachtkamer, verwijzingen, afspraakkaartjes, het kan allemaal digitaal. Er zijn bij goed rondkijken tal van andere mogelijkheden te vinden om duurzamer te werken.”

Vooral na de lockdowns vanwege COVID-19 zag Setiaman rondom allerlei werkgroepjes met betrekking tot duurzaamheid en vergroening in de zorg opduiken. “De Groene Huisarts, de Groene OK, De Duurzame Verpleegkundige, overal wordt nagedacht over hoe we het vak, zonder de kwaliteit en protocollen uit het oog te verliezen, duurzamer en slimmer kunnen inrichten, en de afvalberg kunnen reduceren. En die berg is hoog. Uit cijfers van het RIVM uit 2022 bleek dat de totale medische sector voor 7 procent bijdraagt aan de CO2-uitstoot in Nederland.”

Setiaman weet dat het onderwerp bij veel zorgprofessionals vanwege hun sociale betrokkenheid sterk leeft. “We zijn in wezen vrijwel allemaal arts geworden omdat we mensen willen helpen, toch? Maar wat heb je eraan om, kort door de bocht gezegd, die te genezen als je met je behandelingen onnodig veel bijdraagt aan een slechtere, ongezondere toekomst voor hen en onszelf op de langere termijn?”

Festival

Diezelfde visie ligt ook ten grondslag aan de oprichting in 2021 van de Groene Zorg Alliantie. Het verbond stelt de Nederlandse zorgsector te willen steunen in de transitie naar een klimaatneutrale, circulaire en ecopositieve manier van werken. Setiaman heeft zich daarom aangesloten bij de alliantie. “Er werd gevraagd om ideeën. Ik kwam met het Groene Zorg Festival en was heel blij toen dat al snel werd omarmd. De eerste versie vond plaats in Utrecht in 2022 met als sprekers Cathy van Beek, Diederik Gommers en Jan Terlouw. En dit jaar was er dus een tweede keer met bijna vijf keer zoveel bezoekers. Allemaal zorgprofessionals die het anders willen gaan doen. Dat was voor mij terugkijkend over het jaar een absoluut hoogtepunt.”

Dat is het voor haar des te meer, omdat het aan de andere kant een jaar was waarin zij zich – vooral afgelopen zomer – sterk realiseerde dat de eerste voorspelde rampspoed door klimaats­verandering zich niet over tien of vijftien jaar aandient, maar er nu al veelvuldig is. “Ik kreeg buikpijn van het vele nieuws over overstromingen, droogte, stormen, hittegolven. De weersextremen zijn er al en ze worden steeds heftiger.” Overigens geen reden voor Setiaman om bij de pakken neer te gaan zitten. Het motiveert haar om er ‘nog harder tegen aan te gaan’. Al is haar manier van ‘harder’ niet het blokkeren van de A12, zoals leden van Extinction Rebellion dat doen. “Ik vind het goed en belangrijk dat mensen hun stem laten horen. En het heeft ook gewerkt, want dankzij hen zijn fossiele subsidies op de agenda van de Tweede Kamer gekomen. Zelf kies ik voor de aanpak van de uitdagingen rond duurzaamheid op mijn vakgebied.”

En een van haar manieren om het onderwerp in die categorie onder de aandacht te brengen is het organiseren van de Groene Zorg Festivals en de volgende is in 2024. “Ik zie er weer erg naar uit. Misschien wel goed om het in Arts en Auto te vermelden”, zegt de festivalorganisator. “Trouwens,” lacht ze uitdagend, “wel een ouderwetse titel van een blad waarin we het nu over duurzaamheid en groen hebben.”

Lid worden van de Groene Zorg Alliantie? Kijk op groenezorgalliantie.com. Daar volgt ook meer info over het Groene Zorg Festival 2024.