Aanraken

Ik kan slecht tegen lichamelijk contact. Een amicaal schouderklopje of – nog erger – een als amicaal bedoelde stomp tegen de borst of klap op de rug – hoeven van mij niet. Vanaf mijn elfde jaar gaf vader mij een hand en geen zoen meer. Prima zo!

Gelukkig heb ik sinds de MeToo-beweging het tij mee. Mensen zijn zich gaan realiseren dat een aanraking ook verkeerd kan vallen. Tijdens mijn hele loopbaan als huisarts had ik lichamelijk contact met patiënten en niet zo zuinig ook. Ik was en ben nog steeds van mening dat een dokter zonder gedegen lichamelijk onderzoek geen échte dokter is. Maar tegelijk was ik mij er terdege van bewust dat meer mensen het net als ik helemaal niet zo prettig wanneer er vreemde vingers over hun huid glijden, hierop drukken of erin wroeten. Dus legde ik altijd voor het lichamelijk onderzoek uit wat ik ging doen.

De vriend van onze dochter gaf mij bij de kennismaking een stevige knuffel. Dat was even wennen maar ‘ter verdediging’ voerde vrouwlief aan dat hij uit de Randstad komt, waar knuffels normaal zijn. Dat zette mij wel aan het denken. Ik ontdekte dat ik wat betreft het mijden van lichamelijk contact minder consequent was dan ik mijzelf altijd heb voorgehouden. Rond mijn elfde jaar ging ik op judo en zeker de ‘vrije gevechten’ – het betere stoeiwerk – aan het eind van elke les vond ik heel leuk. Tijdens mijn werkzaamheden in Frankrijk zoende ik zowel vrouwelijke als mannelijke collegae met wie ik een band had. Nourhan, de Syrische vluchteling die ik bijna vier jaar mocht begeleiden, uitte zijn dankbaarheid en verbondenheid door mij stevig te omhelzen. In plaats dat dit weerstand opriep, ervaarde ik dit als warm menselijk contact. Twee dagen voor zijn overlijden veerde vader op uit zijn stoel om mij te omhelzen. Er komen nog tranen wanneer ik hieraan terugdenk.  

Op een voor mij nog altijd onbegrijpelijke maar tegelijk intrigerende manier bepalen lichamelijke, psychische en sociale factoren onze attitude jegens aanrakingen. Wat betreft de lichamelijke kant is een belangrijke rol weggelegd voor het hormoon oxytocine, dat bij een bevalling weeën opwekt en borstvoeding bevordert. Pas zestig jaar na de ontdekking van dit ‘zwangerschapshormoon’ bleek deze stof ook als neurotransmitter te fungeren. De productie van oxytocine wordt gecorreleerd aan sociale binding: van basaal contact (elkaar aankijken) via zorgtaken tot seksualiteit. De populariteit van oxytocine als ‘knuffelhormoon’ is die als ‘zwangerschapshormoon’ om onder meer bevallingen tijdens kantooruren te laten plannen allang voorbijgestreefd.

Het gebruik van oxytocine als ‘knuffelhormoon’ wordt steeds populairder

In medische vakliteratuur (kijk op de databank van MEDLINE, die via de zoekmachine PubMed geraadpleegd kan worden), krijgt de ‘knuffelkant’ van oxytocine steeds meer aandacht. En wat ik zag aankomen, gebeurt nu al op grotere schaal dan ik durfde te vermoeden: oxytocine wordt ingezet om sociaal contact te ‘faciliteren’ oftewel om mensen ‘socialer’ te maken. Het begon bij patiënten met vrij ernstige psychiatrische aandoeningen maar inmiddels wordt het ook gebruikt om agressie te reguleren en bij angststoornissen. Gelukkig is oxytocine nog niet opgenomen in de richtlijn Farmacotherapie bij sociale angststoornis bij volwassenen en evenmin in de Standaard Angst van het Nederlands Huisartsen Genootschap. Onze zuiderburen zijn overigens wat betreft farmacotherapie bij een angststoornis nog terughoudender dan in Nederland.

Wat bij de krachtige opioïde pijnstiller oxycodon is gebeurd, kan zich bij oxytocine herhalen: dat een door de farmaceuten geïnitieerde trend vanuit Amerika overwaait naar Europa. Ondanks het feit dat het in Amerika met oxycodon compleet de verkeerde kant opging en in Nederland krachtig werd gewaarschuwd dat het hier ook mis zou gaan, zit de gevaarlijke pijnstiller inmiddels ook hier bij menige arts in de pen; het verbreden van de indicatie is dan nog slechts een kwestie van tijd.

Ik vrees dat oxytocine sluipenderwijs de Nederlandse markt gaat veroveren als medicatie tegen ADHD en concentratiestoornissen. Wie over tien jaar – wanneer de MeToo-beweging is gereduceerd tot een voetnoot in de geschiedenis – de pest heeft aan lichamelijk contact, krijgt misschien wel het advies om bij de online drogist oxytocine te bestellen.

Delen