Alignment of the stars

‘Alignment’ is in Angelsaksische astronomische kringen de term voor het moment waarop de banen van sterren zodanig convergeren dat er een mooie lineaire reeks ontstaat.

Vele volkeren zagen er bovennatuurlijke voortekenen in, van rijzende dynastieën, of naderend onheil. Maar dat is lang geleden, we zijn wijzer geworden. Denken we. Maar soms spreken de sterren ons nog toe.

Zondag 26 februari trad opnieuw zo’n opvallend samenspel van de sterren op. Allereerst traden de sterren van hun politieke stammen in het strijdperk voor wat wellicht een doorslaggevende slag zou kunnen worden in de verkiezingsstrijd. Wij kijken naar deze sterren en lezen erin wat we willen zien, als ze maar twinkelen. De politieke koers van de komende jaren zal wellicht afhangen van een blik, een verspreking, een gebaar, één goed gekozen zin.

Een halve aarde verderop werd tegelijk een reusachtig dure, met goud omgeven ceremonie voor de grote sterren van de film gehouden. Deze sterren worden zo aanbeden omdat ze acteren in verhalen die ons inspireren, ons laten lachen en huilen, of – zo denken wij – ons iets over ons leven zeggen. Wij kijken in het donker en worden meegevoerd. Of het verhaal echt is of niet, doet er niet toe, als het maar echt voelt.

De sterren van Hollywood of De Tweede Kamer hebben een soortgelijke taak: het overtuigend overbrengen van gevoel. Een vonk doen overspringen. In het hart gesloten worden. Sommigen hebben het gewoon, iets dat niet valt te leren, en anderen lijken erin verdwaald geraakt. Met het oog van de camera op ze gericht, weten de acteurs in beide ceremonies dat elke beweging telt. Wat er wordt gezegd, of het een verhaal is, of de werkelijkheid, doet er minder toe dan het lijntje naar ons paleocerebrum.

Er is een derde ster, groter dan alle andere. Zetelend op de machtigste plek op aarde. Een man, die omhoog zweefde op de vleugels van zelfverzonnen verhalen, twijfelachtige beloften, en regelrechte leugens. En ook hij weet een snaar te raken, want het vermogen te onderscheiden wat sprookjes zijn en wat niet, lijken we kwijtgeraakt. Of we geven er niet om. Hij lijkt zelfs in oorlog met de realiteit, als die niet van pas komt. Je ziet hem de waarheid grijpen en naar zijn hand zetten. Dit wordt door zijn supporters als teken van kracht gezien.

Wat deze ‘alignment of the stars’ mij zegt is: we zijn inmiddels de eeuw van de hyperrealiteit binnengetreden. Echt en simulacrum zijn niet meer van elkaar te onderscheiden. Het nieuws is een spiegelpaleis. De wereld is te gedifferentieerd geraakt, zodanig dat we de werkelijkheid achter de representatie niet meer kunnen onderscheiden. Het debat werd live gefactcheckt. Dat eist een antwoord van de stammen, die hun eigen factcheckers zullen opstellen, zoals de Zweedse defensiedeskundige die door de President werd ingezet, en anders voldongen feiten presenteren. Sociale media zijn verbalkaniseerd: de algoritmes voeren ons naar virtuele gated communities waar we het slechts roerend met elkaar eens zijn, naar dezelfde films kijken, die we allemaal vier sterren geven. Bots overspoelen de discussie met desinformatie.

We zijn inmiddels de eeuw van de hyperrealiteit binnengetreden

En ondertussen blijven wij, in het donker, kijken. Hopend op iets dat écht is. Dat houvast geeft. We stemmen op diegene, die het beste zichzelf speelt. Die authentiek iets lijkt te representeren, maakt niet uit of die hoopvol of wanhopig is: dromen, woede, wraakzucht.

In onze spreekkamers gebeurt elke dag iets echts, een ontmoeting, bepaald door lijden. Wij zijn ervoor om daar iets aan te doen. Die authentieke ervaring wordt door ons beschreven, geobjectiveerd, verpakt, gedigitaliseerd, verzonden, gemeten en gewogen, gekoppeld, geteld en na dit alles, vertaald naar waardepapieren (geld). Het wringt bij ons, als we voelen dat al die translaties leiden tot verlies van iets waardevols en essentieels. Als we denken: het verhaal dat verteld wordt klopt niet, dit is niet onze werkelijkheid. We gaan er toch mee door, ook al weten we dat we slechts met een simulacrum te maken hebben, in de hoop dat die werkelijkheid wordt en ons houvast geeft. Of (in mijn donkerdere gedachten), omdat echt of niet niks uitmaakt voor de verkoop. Althans, zo schrijft Umberto Eco.

Ik vraag me af of de acteurs die in het politieke strijdperk treden ook zoiets ervaren, en denken: Hoe kan het, dat deze ceremonie, dit amechtige volkstoneelstukje, dit commerciële ritueel, de culminatie is van het democratisch debat? Mijn hart en ziel, in een oogwenk.

Misschien dat we elkaar daar dan in kunnen vinden, als we na de verkiezingen gaan proberen om het spiegelpaleis te verbouwen tot een ontmoetingskamer. Om het echte in te koesteren.