Alwetende stemcomputer
De sciencefictionschrijver Isaac Asimov publiceerde in 1955 het verhaal Kiesrecht, waarin de Multivac-computer het bestuur van de VS heeft overgenomen. De machine weet alles over economie en samenleving. Hij moet alleen eens per jaar worden geijkt op de gedachten van één met zorg geselecteerde gemiddelde burger. Het verhaal is geïnspireerd op de Univac-computer, die in 1952 voor het eerst een prognose had gemaakt van een verkiezingsuitslag (met een correcte voorspelling van de verrassend grote overwinning van Eisenhower).
Vorig jaar voerde een groepje wetenschappers een actie om de Watson-computer van IBM tot president van de VS te laten kiezen. De Watson kan alles wat Asimov beschrijft. De computer werd beroemd door het winnen van de tv-quiz Jeopardy! en wordt ingezet bij medische beslissingen over kankerpatiënten. Watson kan verschillende beleidsalternatieven uitwerken voor vraagstukken op het gebied van bijvoorbeeld gezondheidszorg of immigratie en de consequenties aangeven aan de hand van ervaringen uit de hele wereld. Alles voorzien van een betrouwbaarheidsindicator, die aangeeft hoe zeker de analyse is. Dat zou een verademing zijn bij de fact-free slogans die ook nu weer met grote stelligheid worden uitgewisseld rond een verkiezing.
Kunstmatige intelligentie tegen fact-free slogans
De helft van 800 bedrijfsleiders, die werden ondervraagd voor het World Economic Forum in Davos, verwacht dat computers in 2025 beleidsbeslissingen nemen in bedrijven en bij overheden. Menselijke bestuurders hebben dan hun handen vrij bij het uitzetten van nieuwe lijnen, ondersteund door computers om versimpeling van complexe vraagstukken te voorkomen. Ook Asimov had in zijn verhaal nog een mens nodig om richting te geven.
Ik denk niet dat computers als Watson verkiezingen gaan vervangen. Maar je kunt er wel een intelligente stemwijzer mee maken, die je confronteert met de consequenties van keuzes en meningen. Ik zou het wel fijn vinden om voor even premier te spelen en te kunnen zien hoe het land door mijn keuzes verandert.