Bekeerling
In haar redactioneel Rechtlijnigheid in Arts en Auto 01 2016, noemt hoofdredacteur Marjan Enzlin zichzelf ‘al meer dan twintig jaar het trouwste bijna-lid van de VdtK’ . Dat ook reguliere zorgprofessionals in toenemende mate alternatieve geneeswijzen aanbieden, vindt zij een verwarrend gegeven. A.L.B. Rutten, arts voor homeopathie, gaat in op haar uitnodiging het standpunt vanuit de ‘alternatieve hoek’ toe te lichten.
Lex Rutten is Homeopathisch arts in Breda
Geachte mevrouw Enzlin,
Uw belangstelling voor de mening van lezers van Arts en Auto over alternatieve geneeskunde stel ik zeer op prijs. Ik ben zo’n ‘bekeerde’, in 1978 gestart als huisarts zonder enige kennis van homeopathie en sinds 1979 stap voor stap meer bezig met homeopathie. Waarom? Ik had een jonge praktijk met veel kinderen met regelmatig otitis media en keelontstekingen. Dat antibiotica niet helpen bij keelontsteking wist ik al, maar toen werd ook bekend dat ze niet helpen bij otitis media. Ik was, en ben nog steeds, een voorstander van een wetenschappelijke aanpak. Dus schreef ik hiervoor geen antibiotica voor. Dat was moeilijk voor patiënten; sommigen accepteerden mijn uitleg, anderen gingen over naar een collega die wel antibiotica voorschreef en weer anderen gingen naar een homeopaat.
Die homeopaat zat achter in de winkel van de drogist, zeer verwerpelijk in mijn ogen. Maar mijn (ouders van) patiënten waren enthousiast over het resultaat. Zij vroegen mij om homeopathie voor te schrijven, omdat ze mijn weerstand tegen geneeskunde in een drogist door een medisch ongekwalificeerde wel begrepen. Een redelijke wens, maar bovendien leek mij een onschadelijk homeopathisch geneesmiddel dat niet werkt beter dan een regulier geneesmiddel dat niet werkt maar wel schadelijk is.
Mijn oordeel over homeopathie heb ik moeten bijstellen naarmate ik daar meer ervaring mee kreeg en door vergelijken van het effect van mijn homeopathische met dat van mijn reguliere voorschriften. In het begin schreef ik bij ieder kind met otitis media het homeopathisch middel voor dat de ouders aan hun kinderen gaven, Chamomilla. Soms werkte dat, meestal niet, maar als het werkte kwam de oorontsteking minder terug en bleek het steeds minder vaak nodig. Dat was met antibiotica anders: de ouders meenden dat antibiotica meer recidieven gaf en onderzoek gaf hen later gelijk (Bezáková, Damoiseaux, Hoes, Schilder, & Rovers, 2009). Enige literatuurstudie leerde dat het homeopathisch middel niet alleen bij de kwaal maar ook bij de persoon moet passen. Tegenwoordig noemen we dat personalised medicine. Chamomilla helpt vaker wanneer het een kind is dat rustig is op de arm van de moeder, maar begint te krijsen wanneer je het neerlegt. Een kind met oorontsteking dat ’s nachts tandenknarst en meer pijn heeft bij liggen zal eerder baat hebben bij Belladonna. Dergelijke symptomen noemen we nu prognostic factors en kunnen gevalideerd worden (Riley et al, 2013)(Rutten & Stolper, 2009). Door me te concentreren op kinderen die deze beelden vertoonden werd het succespercentage groter. Steeds duidelijker bleek dat homeopathie anders werkt dan reguliere farmacie.
Vroeger dacht ik “homeopathie kan niet werken”. Deze ervaringen leerden dat dit onnauwkeurig was. Juister is “homeopathie kan niet werken als reguliere farmacie”, want het werkt inderdaad anders. Is een ander werkingsmechanisme onmogelijk? Hoeveel weten we nu eigenlijk over levende systemen, en is juist een onbegrepen mechanisme niet een aantrekkelijke optie wanneer het reguliere mechanisme faalt? Of, zoals Einstein het formuleerde: “We can’t solve problems by using the same kind of thinking we used when we created them”.
Lees verder (pdf).
12 reacties
De boeken over homeopathie zijn inmiddels gesloten: het werkt op het niveau van placebo en heeft afgedaan als serieus te nemen alternatief voor op wetenschap gebaseerde geneeskunde. Grappig dat Rutten wetenschappelijke argumenten probeert te zoeken bij zijn eigen – warrige – gedoe. In Australie heeft de huisartsenorganisatie homeopathie op ondubbelzinnige wijze in de ban gedaan als fantasiegeneeskunde, en ook het NHG wil niks met alternatieve geneeskunde van doen hebben.
Rutten mag in ons land zelf nog weten of hij homeopathische placebo’s wil voorschrijven maar hij moet hier niet doen alsof dat op een aanvaardbare wetenschappelijke hypothese berust dan wel dat er ook maar ergens een flintertje bewijs is dat deze middeleeuwse flauwekul werkt.
N Terpstra, vz VtdK
2 februari 2016 / 22:47Dit epistel van Lex Rutten laat zien dat hij niet echt wil begrijpen waar het in Evidence Based Medicine om draait. Dat in de reguliere geneeskunde vaak teveel waarde wordt gehecht aan ‘rct bewijs’ bij de behandeling voor een individuele patiënt, kan ik op geen enkele rationele manier vertalen in een argument om dan maar iets te doen waarvoor geen goed bewijs bestaat en waarvoor bovendien elke plausibiliteit ontbreekt. Ruttens zin “Wanneer reguliere geneeskunde niet werkt is homeopathie misschien te verkiezen boven een onbewezen en mogelijk schadelijke plausibele behandeling” wordt alleen logisch als je daarin ‘homeopathie’ vervangt door ‘niets doen’ of ‘afwachten’.
Omdat het Rutten blijkbaar nogal bevalt wat Yvo Smulders vertelt over de problemen met de bewijslast binnen de reguliere geneeskunde, is het wel aardig om te horen wat die zegt over homeopathie en de bewijsvoering door homeopaten. Op het Skepsis-congres 2014 sprak hij daarover klare taal:
“Bij homeopatie haak ik af. Ik ben gestalkt door een hoge meneer binnen de homeopathie, die heeft me allemaal tijdschriften opgestuurd. Ik vond het gebrek aan zelfkritiek daarin echt stuitend.” (zie zijn lezing op http://skepsis.nl/congres-2014/ met deze uitspraak op 48:40)
De suggestie dat homeopathie zou berusten op een ander paradigma, dat de natuurwetenschap mogelijk (nog) niet begrijpt, roept meteen de vraag op hoe homeopaten dan hun kennis over de werkzaamheid van de ‘verschillende’ suikerbolletjes vergaren? Ze zullen immers toch niet zomaar wat aanrotzooien?
Homeopaten wijzen dan naar hun geneesmiddelproeven, waarbij middelen (van ultraverdunde kamille tot stukjes Berlijnse muur) aan gezonde vrijwilligers worden gegeven die alle symptomen die ze daarna ervaren opschrijven, van dromen over slangen tot jeuk onder het linkerschouderblad. Dit leidt tot volkomen willekeurige associaties tussen een middel en ‘symptomen’. Homeopaten claimen dat die middel-symptoom relaties betrouwbaar zijn, want het is de basis van hun ‘kunde’. Maar het is tekenend dat ze uitdagingen om dat soort eenvoudige proefjes goed geblindeerd te herhalen angstvallig ontwijken. En als ze het in eigen kring een keer goed doen en dat leidt tot een voor homeopaten teleurstellende uitkomst, zoeken ze naar ad hoc verklaringen (zie het onderzoek van Teut, http://skepsis.nl/similiaprincipe/).
Als homeopathische hoogverdunde oplossingen al via een of ander onbekend werkingsmechanisme zouden werken (meer doen dan een placebo), dan is er nog geen enkele reden om te denken dat homeopaten dat effectief weten te benutten, ze doen maar wat. Als in de homeopathische apotheek alle etiketjes door elkaar zouden raken en willekeurig op de buisjes met pilletjes geplakt zouden worden, zou niemand het verschil merken.
Dat Rutten een (vermeend) citaat van Einstein volledig buiten de oorspronkelijke context gebruikt om zijn standpunt mee te ondersteunen, zal ik hier verder maar laten zitten. “Nu de wetenschappelijke discussie doodloopt moeten we nieuwe wegen vinden om uit de loopgraven te komen.” besluit Rutten. We moeten hem maar uit de droom helpen: zijn homeopathische soldaatjes liggen afgemaakt in hun schuttersputjes.
Pepijn van Erp
3 februari 2016 / 11:45Breedsprakigheid in de breedste zin van het woord in bovenstaande reacties…helaas komt er maar een ding uit naar voren…de onwil om te bedenken dat er meer wegen naar Rome zijn. Het loopt een beetje analoog met de zienswijze in de diverse godsdiensten…er is maar een waarheid…en alles en iedereen die er anders over denkt wordt verketterd. Jammer.
Anne-Marie Marks
3 februari 2016 / 17:28First do no harm.
Al zou homeopathie berusten op het placebo- effect ( hoeveel van de “reguliere” geneeskunde doet hier trouwens zijn voordeel mee? ) , dan nog.
We luisteren toch met zijn allen zo goed naar de patient?
Als een patient mij om een homeopathische behandeling vraagt voor een non- disease: met veel plezier.
Als een patient mij echter vraagt om homeopathie voor een ernstige aandoening, dan hebben wij een probleem.
En de grens tussen non-disease en ernstig, dat bepaalt de professional.
Ik dus.
Waarom maakt men zich toch zo druk over de homeopathie?
Een wetenschappelijk stevig onderbouwde discussie over, ik zeg maar iets, de statines. De door big farma gesponsorde resultaten buiten beschouwing latend , bij voorkeur.
Dat is pas echt de moeite waard. Progressie.
En dat mis ik.
Iets voor VtdK?
B.Willems
3 februari 2016 / 20:16Homeopathie werkt op basis van bewustzijn. Bewustzijn heeft energie en geeft energie. Alles hangt af van de ‘muziek’ der dingen.
Muziek heeft soms een toonaard waarvan mensen blij en rustig worden, of het omgekeerde: opgefokt en geirriteerd. Muziek kan dat effect bewerkstelligen.
Bij homeopatische middelen speelt iets soortgelijks.
Naar de homeopathische pil kijken en hem analyseren en zeggen: het kan niet werken want er zit niets in, is hetzelfde als een radio slopen en zeggen: zie je wel; er zit geen muziek in.
Wie niet anders leert kijken, zal het nooit zien.
Jammer dat onze academische scholing ons vaak zo heeft vervormd, dat we ‘blind’ zin geworden voor de ‘muziek’ in dingen.
Kitty van Lochem
6 februari 2016 / 18:10Om even in de analogie van muziek uit de radio van Kitty van Lochem mee te gaan: de uitdaging aan homeopaten om hun geneesmiddelproeven blind te herhalen is dan vergelijkbaar met de simpele vraag of homeopaten aan de muziek kunnen horen of de radio aan of uit staat, zonder dat ze naar het aan/uit-knopje mogen kijken.
Het ontbreken van enige plausibiliteit voor de werking van ultraverdunde middelen (wat Rutten erkend) is voor de meeste mensen met enig vertrouwen in de natuurwetenschap voldoende om homeopathie als onzin af te doen. Skeptische organisaties zijn nog bereid verder kijken en homeopaten de kans geven in een eerlijke test te laten zien dat ze, ondanks het gebrek aan die plausibiliteit, toch in staat zijn te laten zien dat hun kennis niet slechts bestaat uit toevallig tot stand gekomen relaties tussen middel en symptomen. Kunnen homeopaten ook nog goed geld mee verdienen, 10.000 euro bij Stichting Skepsis, 25.000 bij Skepp (de Vlaamse skeptici) en de bekende One Million Dollar Paranormal Challenge van de James Randi Educational Foundation. Wat let de homeopathische organisaties op deze uitnodiging in te gaan?
Pepijn van Erp
6 februari 2016 / 19:58Het siert homeopaten dat zij afzien van de door van Erp aangehaalde ” challenge” .
Premiejagen is zo ” regulier” .
B.Willems
6 februari 2016 / 20:52Dat Kitty van Lochem het vergeven is dat zij tijdens haar opleiding niet geleerd heeft hoe een radio werkt lijkt me duidelijk. Dat zij er vanuit gaat dat niemand anders dat weet is natuurlijk wel kwalijk.
De werking van de radio wordt uitgelegd op de VMBO, en is voor een ieder met een beetje technisch inzicht te begrijpen. Muziek zit niet in een apparaat, niet in een instrument en niet in een mens. Van trilling van bijvoorbeeld een snaar, het omzetten dmv een microfoon in electrisch signaal, het verzenden van dat signaal, het ontvangen daarvan tot het terug omzetten in dezelfde trilling, is pure basis natuurkunde. Aantoonbaar, testbaar, herhaalbaar.
Enige onbekende is waarom wij emotioneel worden van bepaalde muziek.
Open een radio en men kan van elk onderdeel zeggen waarom het er in zit, wat het doet, hoe het dat doet, en waarom de radio niet kan werken zonder dat onderdeel.
Indien men bij een onderzoek naar de onderdelen van een 12C of verdere verdunning zou kunnen doen, zou dat voor het eerst zijn. Bij het benoemen van de veronderstelde onderdelen worden aanhangers van het homeogeloof gelijk zweverig en stamelen dingen als: Men moet wegkijken van de werkelijkheid want de fantasie is aannemelijker (vrije vertaling van:Wie niet anders leert kijken, zal het nooit zien).
Bert Visser
8 februari 2016 / 15:44Als homeopaten zich zouden bezondigen aan: oogkleppen voor, domeinstreid, onverdraagzaamheid, onbeschoft haantjesgedrag, dan zou ik ze ook te vuur en te zwaard bestrijden.
Maar ach.
I. ter Velde
9 februari 2016 / 08:52Het verhaal van Lex Rutten is voor mij ook heel herkenbaar.
Mijn kennismaking met de homeopathie is ook zo verlopen.
Ik dacht dat is een mooi bijwerkingsvrij placebo.
Ook ik ontdekte dat het in de praktijk een effectieve behandelmethode bleek te zijn. Vaak zag ik resultaten die je met de reguliere behandeling niet kon bereiken. Ook ik ben tot het vak gekomen door de resultaten die naar mijn menig ver boven het niveau van placebo uitkomen.
Dat is ook in menig dubbelblind onderzoek aangetoond. Dat het beroemde artikel in de lancet beweert dat dit niet zo is klopt niet. Diegene die de gegevens van dit onderzoek goed bekijkt ziet dat uit dit onderzoek blijkt dat reguliere en homeopatische behandeling een gelijkwaardige bewijslast hebben.
Dat Kitty niet weet hoe een radio werkt wil nog niet zeggen dat ze er volledig naast zit.
Er zijn sterke aanwijzingen dat homeopatische medicijnen werken volgens het principe van interferentie. Wanneer je een oscilloscoop neemt en je laat een wisselstroom door een opgelost homeopathisch middel stromen dan zie je op je scoop een ander patroon ontstaan dan wanneer je dit doet met het oplosmiddel. Dit terwijl de chemicus dus geen molecuul meer kan terug vinden. Het heeft dus geen chemische werking. Maar er is wel aantoonbare fysieke werking.
Een theorie is dat dit elektronisch meetbare signaal interfereert in het lichaam. Dit principe van interferentie is hetzelfde als dat waarop de werking van een radio berust.
MHCT Meijer
10 februari 2016 / 10:27Zelf heb ik nooit homeopathisch gewerkt. Wel moest ik constateren dat menig regulier behandelen er wel veel op leek. Opmerkelijk dt het voor velen nog steeds moeilijk te accepteren dat er mogelijkheden zien die we nog niet kunnen verklaren. Hoe ging het ook al weer met de inzichten met betrekking tot de maagzweer ?
W. Kok
12 februari 2016 / 13:47Het huidige algemeen aanvaarde natuurwetenschappelijke paradigma stelt nog altijd dat een medische stof alleen kan werken als er biochemisch iets te observeren of meten valt. Dat hele paradigma kan wel eens aan pensioen toe zijn. Wie houdt nog vol dat we de werking van de natuur volledig doorgrond hebben? Niemand ontkent bijvoorbeeld het bestaan van (weliswaar zeldzame) gevallen van spontane regressie van kanker, zelfs in de allerergste fasen. Op de vraag wat het werkzame mechanisme daarin is, halen wetenschappers (nog) hun schouders op. Kortom, de échte scepticus kijkt ook kritisch naar de huidige aannames over wat wel en niet mogelijk is.
We hebben nog lang niet alles ontdekt; onze kennis groeit nog, als we nieuwsgierig durven blijven.
Praten over regulier versus alternatief polariseert onnodig. Laten we blijven proberen hoe we gezondheid steeds een beetje integraler kunnen gaan bekijken: niet of-of, maar én-én. Het huidige natuurwetenschappelijke paradigma zal daarbij zelf evolueren. Zo’n beweging roept altijd weerstand op, omdat veel wat we tot nu toe dachten te weten op losse schroeven kan komen te staan. Maar de farmacologische angst voor de levensvatbaarheid van het eigen verdienmodel is denk ik onnodig. Reguliere medicatie zal altijd nodig blijven. Het is alleen niet meer het enige antwoord. Sterker, ontwikkelingen zoals homeopathie kunnen helpen te voorkómen dat het gezondheidszorgstelsel onder z’n eigen gewicht bezwijkt.
J.W. van Aalst
13 februari 2016 / 15:54