Coronatest afdwingen?

Juristen en advocaten van VvAA ondersteunen leden bij uiteenlopende problemen.

Kan een patiënt, die is opgenomen in een instelling, gedwongen worden om een coronatest te ondergaan? Die vraag lag in februari ter beoordeling voor bij de Rechtbank Noord-Holland. In casu was de patiënt met een crisismaatregel opgenomen in een GGZ-instelling. Tijdens die opname bleek dat zij in (nauw) contact was geweest met een persoon die positief was getest op COVID-19. De patiënt weigerde vervolgens om in quarantaine te gaan of een coronatest te ondergaan. Toen zij agressief werd, is zij fysiek onder controle gebracht, is de coronatest afgenomen door middel van het inbrengen van een wattenstaafje in de neus, is ingrijpmedicatie toegediend en is zij ingesloten. De test bleek uiteindelijk negatief. De klachtencommissie wees de klacht van de patiënt over dit handelen af, waarna zij zich wendde tot de rechtbank.

Antwoord

Het recht op onaantastbaarheid van het menselijk lichaam is vastgelegd in de Grondwet en volgt uit het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens (EVRM). Voor een inbreuk op dit recht dient een uitdrukkelijke wettelijke basis te bestaan. De rechtbank is het niet eens met de standpunt van de instelling dat die wettelijke basis gevonden kan worden in de vormen van verplichte zorg zoals opgenomen in de Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg (Wvggz).

De rechtbank overweegt allereerst dat bij de coronatest geen sprake is van handelingen ter behandeling van een psychische of somatische aandoening. De test is immers afgenomen om een besmetting met het coronavirus uit te sluiten of vast te stellen, met het doel de ontstane onrust in de instelling te beteugelen danwel zo nodig maatregelen te treffen om een uitbraak in de instelling te voorkomen. Hoewel dit begrijpelijke doelen zijn, aldus de rechtbank, vallen die niet onder de Wvggz. Ook op de bepaling in de wet die onderzoek aan kleding of lichaam onder omstandigheden toestaat, kan geen beroep worden gedaan omdat bij een coronatest sprake is van onderzoek in het lichaam. 

Tot slot ging de rechtbank niet mee met de door de instelling aangevoerde belangenafweging (veiligheid van personeel en medepatiënten versus een niet heel belastende test). Voorop staat het recht van een patiënt op onaantastbaarheid van haar lichaam en het respecteren van haar autonomie. De gezondheid van personeel en medepatiënten kon afdoende gewaarborgd worden door de patiënt in haar kamer in quarantaine te laten danwel haar in de extra beveiligde kamer te isoleren, aldus de rechtbank.

Daarbij wordt gewezen op de Wet publieke gezondheid die het mogelijk maakt om een persoon, van wie vermoed wordt dat hij besmet is met een bepaalde infectieziekte, gedwongen op te nemen ter isolatie. Tevens bevat die wet een grondslag om een ter isolatie opgenomen persoon, onder strikte voorwaarden en na machtiging door een rechter, door een arts in het lichaam te doen onderzoeken. Die weg was niet bewandeld.