Doktersassistentes en macht

Al veertien jaar moet ik in verband met een hypofysetumor een hormoonpreparaat gebruiken. Op basis van de hormoonspiegel in het bloed dient de dosering af en toe te worden bijgesteld. Computersystemen vinden dit niet echt leuk. De apotheek leverde driemaandelijks zo veel van dit middel af, dat ik op een gegeven moment een voorraad voor ongeveer een jaar had. Bij mijn driemaandelijkse aanvraag voor herhaalreceptuur liet ik dit hormoonpreparaat dus vier kwartalen weg. Recentelijk raakte ik echter door de voorraad heen. Om problemen te voorkomen sprak ik niet de receptenlijn van het gezondheidscentrum in maar belde ik netjes de doktersassistente. Ik legde haar zo goed mogelijk het bovenstaande uit, vroeg om een recept voor drie maanden, en vermeldde hierbij de huidige dosering. Mijn verzoek viel helaas niet in goede aarde!

Wanneer u in het buitenland medische hulp nodig heeft, zal een doktersassistente vrijwel altijd op basis van de verstrekte informatie een afspraak regelen zonder dat u aan een ‘diepgaand verhoor’ wordt onderworpen of zich moet rechtvaardigen waarom u een beroep op de dokter durft te doen. Buitenlandse patiënten in Nederland begrijpen vaak niets van de zogenaamde triage die in ons land wordt geafficheerd als één van de belangrijkste taken voor een doktersassistente. Omgekeerd was ik zeer verbaasd toen ik ooit direct een Belgische huisarts aan de lijn kreeg, die niet door zijn assistente werd afgeschermd.

We hebben een beminnelijke huisarts, maar het hele gezin vreest één van de assistentes van zijn gezondheidscentrum. In mijn elektronisch dossier stond klaarblijkelijk een oude dosering die al geruime tijd geleden was opgehoogd. Desalniettemin was er dus toch nog een voorraad ontstaan, hetgeen ik nu juist – mede vanwege de beperkte houdbaarheid van het hormoonpreparaat – wilde vermijden. Het werd een nogal onaangenaam gesprek met de betreffende doktersassistente, ik probeerde mijn rust te bewaren maar kreeg op een gegeven moment het gevoel dat er simpelweg geen bereidwilligheid was om mij te begrijpen. ‘Meneer, belt u maar de apotheek’, commandeerde ze. Ik legde uit dat ook de apotheek afhankelijk was van een recept van de huisarts.

In 2005 begon de Amerikaan Frank Warren met een project waarbij mensen anoniem hun geheimen toevertrouwen op een ansichtkaart. Dit leidde tot een aantal kloeke bundels, exposities en de veelbekeken site www.postsecret.com. Op één van de kaarten uit de bundel Confessions on Life, Death, and God bekent een arts: “Ik hield mijzelf voor dat ik mijn patiënten van de pijn afhield maar nu denk ik dat ik alleen maar voor God wilde spelen.” Hoe vaak hoorde ik als kind niet spreken over ‘de almachtige God’ zonder mij te realiseren wat dat ‘almachtig’ inhield. Ik herinner mij nog hoe ik schrok toen Bert Keizer in een lezing het werk van een dokter typeerde als het uitoefenen van macht.

In bijna twintig jaar hebben mijn vrouw en ik in onze huisartspraktijk met vier assistentes gewerkt: drie stelden zich écht dienstbaar op ten aanzien van de patiënten, precies zoals wij als dokters ook zelf wilden zijn. Eén kickte echter op haar machtspositie en het is ons niet gelukt om haar instelling drastisch te veranderen. “‘High power drive’ en ‘low power drive’ worden inderdaad als min of meer stabiele kenmerken gezien”, mailde mij onlangs de journalist Peter van Lonkhuyzen, die veel weet van machtspsychologie en daarover ook een boek heeft geschreven; hij reageerde op mijn vraag of iemands hang naar macht (machtswellust) een min of meer blijvend persoonlijkheidskenmerk is.

Ik zou er vurig voor willen pleiten om medisch studenten te testen op de wijze waarop zij geneigd zijn om met macht om te gaan. Maar we mogen onze ogen ook bepaald niet sluiten voor het fenomeen van zogenaamde ‘gedelegeerde macht’, want ik vrees dat hierbij de kans op – soms heel subtiel – machtsmisbruik even groot is. Bijna tot wanhoop gedreven stelde ik de doktersassistente voor om een mail naar de huisarts te sturen. “Ik zal zelf wel even met hem overleggen”, reageerde ze direct. Ik weet natuurlijk niet wat er over mijn telefoontje is gezegd maar een paar dagen later lag er bij de apotheek weer voor bijna een jaar aan hormonen voor mij klaar.