Dom

De verhuurder van onze nieuwe opslagruimte laat hier een raamkozijn schilderen. De schilder haalt tijdelijk de jaloezie weg. Twee dagen later attenderen wij de beheerder dat de jaloezie nog niet is teruggeplaatst. ’s Avonds hangt er inderdaad weer een jaloezie voor het raam maar niet dezelfde die is verwijderd. De “nieuwe” jaloezie blijkt minstens drie maten te groot. De lamellen botsen al na twintig centimeter tegen de radiator onder het kozijn. In het oog springende bochels maken duidelijk dat de jaloezie na vermoedelijk twee of drie eerdere hangplekken in zijn allerlaatste levensfase verkeert. Maar oud of niet oud, een kind ziet dat de jaloezie daar louter voor de sier kan hangen.

Er worden veel meer domme dingen gedaan dan dat er domme mensen zijn. Iets wat dom oogt, hoeft nog niet dom te zijn. Ooit presteerde een loodgieter het om onze badkraan met de opening naar boven te plaatsen. Menigeen komt in zo’n situatie niet verder dan verbijstering over zoiets doms. Bij mij komt nieuwsgierigheid op de eerste plaats. De loodgieter legde uit dat onze bijna antieke geiser in de badkamer hem tot deze ‘creatieve oplossing’ had gedwongen: het zou een kwestie van druk in de waterleiding zijn. Ik popel van verlangen om degene die een onmogelijke jaloezie heeft geplaatst om een verklaring te vragen. Toevallig aanwezige verhuizers hadden het over een magere man met een roodzwart T-shirt.

Zolang ik ‘de dader’ nog niet heb kunnen spreken, probeer ik mij in zijn schoenen te verplaatsen. “Het stond op mijn werkbon, meneer, dat ik in deze jaloezie moest monteren; mijn baas wordt boos als ik niet doe wat hij opdraagt.” Einde discussie!

Het gevoel van verantwoordelijkheid gaat niet verder dan de gemakzuchtige plicht te doen wat er wordt voorgeschreven

Op de werkbon van Casper Janssen* van Verpleeghuis Lijsterzang staat – toevallig in dezelfde dagen ­– dat er in de elektrische rolstoel van een 98-jarig familielid een nieuwe rugleuning moet komen. Zij protesteert: het probleem is niet de rug maar haar rechterhand. Maar opdracht is opdracht! De nieuwe rugleuning drukt tegen de ribben en veroorzaakt benauwdheid. “Alles komt goed, kwestie van wennen”, stelt Casper haar gerust. Maar nu mooi niet! De magere jongeman in zijn roodzwarte T-shirt en Casper hebben vermoedelijk het gevoel hun boekje te buiten te gaan, wanneer zij níet doen wat op de werkbon staat.

Ik overdrijf wanneer ik schrijf dat ik mijn leven heb te danken aan een laboratoriummedewerker die zijn boekje te buiten ging, maar hij heeft mij wel veel narigheid bespaard. Het was namelijk niet de bedoeling en is tegenwoordig zelfs verboden dat laboratoriumpersoneel uit eigen initiatief contact opneemt met een arts. Door twee omstandigheden gebeurde dat nu wel: ik had als huisarts bij mijzelf bloedonderzoek laten doen en had al regelmatig prettig overleg met de betreffende medewerker over allergologisch onderzoek. De man attendeerde mij op een afwijking die mijzelf beslist was ontgaan en opperde dat deze zou kunnen passen bij een hypofysetumor. Op dat moment was er al sprake van ingroei en elders doorgroei. Onze 9-jarige dochter tekende mij in die tijd steevast met mijn rechterhand op het voorhoofd. Ik dacht dat mijn hoofdpijn het gevolg was van stress.

Wat is het dat mensen hun eigen verantwoordelijkheid lijken op te offeren aan de heilige plicht om te doen wat op papier of op het scherm staat? Het is een nieuwe – misschien nu nog milde – vorm van ‘beschaafde dictatuur’: van mensen verwachten (eisen?) dat zij blindelings uitvoeren wat hen wordt opgedragen. Wat echter heel griezelig is, is dat mensen dit niet als zodanig ervaren. Integendeel: het is vanzelfsprekend geworden en spoort zelfs met het ideaal van ‘transparant handelen’. Maar wanneer het een totaal ongewenst resultaat oplevert, is er niets in hen wat protesteert. Laat de mensen maar elders verhaal halen! Het gevoel van verantwoordelijkheid is uitgeschakeld of gaat in elk geval niet verder dan de tamelijk gemakzuchtige plicht om te doen wat er wordt voorgeschreven. “Zou jouw baas willen dat je bij een klant een jaloezie ophangt die niet functioneert,” is daardoor een zinloze vraag. Die valt in de blinde hoek van het gezichtsveld. Achter iets wat dom oogt, zou echter weleens een gevaarlijke maatschappelijke trend kunnen zitten.

*De namen zijn gefingeerd, de beschreven situaties echter niet!