Driehoeksverhouding

Minstens zo belangrijk als de arts-patiëntrelatie is de relatie van beiden met de familie van de patiënt. Gaat er bij een van de zijden van deze driehoeksverhouding iets mis, dan wordt daar altijd iemand de dupe van. En binnen de psychiatrie is dat lang niet altijd (alleen) de patiënt.

Een goede verhouding begint al bij opname. Om zo veel mogelijk informatie over de problemen van de patiënt te vergaren, is een hetero-anamnese van grote waarde. Dat informatievoorziening in de andere richting net zo belangrijk is, dreigt in de drukte van het werk nog weleens te worden vergeten. Als arts heb je immers niet de plicht om de familie van je patiënten te informeren over je beleid – enkel de patiënt zelf.

Toch kan het, zeker binnen dit specialisme, heel waardevol zijn om (uiteraard met toestemming van de patiënt) al vroeg met de familie je (waarschijnlijkheids)diagnoses en behandelopties te bespreken. Goed geïnformeerde familieleden kunnen een bondgenoot vormen bij de behandeling van patiënten die door hun aandoening moeite hebben met therapietrouw.

Helaas maak ik ook vaak het tegenovergestelde mee: familieleden die niet begrijpen waarom de arts voor een bepaalde behandeling kiest en die daarom (luidkeels of in stilte) protesteren. Vaak hebben ze daar hun redenen voor, maar wie daar niet naar vraagt, zal deze ook niet leren kennen. Het gevolg is wel dat de patiënt in een onmogelijke spagaat tussen familie en behandelend arts komt te zitten. Beslist geen situatie voor een optimale behandeling. Als je pech hebt, kun je als arts zelfs een klacht verwachten van je patiënt die, gesteund door zijn familie, zijn ontevredenheid over de situatie wil uiten.

Een andere situatie wordt het wanneer patiënt en familie van mening verschillen. Het is dan de arts die, als hij niet uitkijkt, in een spagaat terechtkomt. Hoe vaak gebeurt het niet dat een bezorgd familielid aan de arts de bevestiging vraagt ‘dat moeder nu echt niet meer thuis kan wonen’, terwijl moeder zelf nog niet van plan is om naar het verzorgingshuis te vertrekken. Je moet sterk in je schoenen staan om dan niet met de familie mee te praten, maar eerst zelf de situatie in te schatten, om vervolgens in een gesprek met beide partijen tot een goede oplossing te komen.

Zoals altijd is communicatie het sleutelwoord. Zeker in een driehoeksverhouding is het van belang de ideeën en verwachtingen van alle partijen te kennen, om te voorkomen dat een van de drie zich door de anderen buitengesloten voelt.