Gevestigde onwijsheid
Het is dat er bij ons, anders dan in bijvoorbeeld de Verenigde Staten, geen journalistieke prijs bestaat voor de beste zorgpublicatie van het jaar. Want anders zou één kanshebber voor de trofee van 2017 nu al onverbiddelijk bekend zijn.
Afgelopen zaterdag verscheen in de Volkskrant een artikel van medisch journalist Aliëtte Jonkers, met als kop daarboven Het beeld van de zorgmanager als zakkenvuller is achterhaald. Leest u het vooral zelf, want het is best uitzonderlijk dat in een journalistiek verhaal zó overtuigend korte metten wordt gemaakt met een Gevestigde Onwijsheid van deze tijd.
Zelf omschrijft Jonkers dit als ‘het nieuwe utopia’, waarvan het leidend credo is: “Weg met de bureaucratie, weg met de regels, en vooral: weg met de zorgmanager. Want die doet niets anders dan vanachter zijn bureau op een rekenmachine tikken, om te kijken hoe hij nóg verder kan bezuinigen op de zorg. Ondertussen vult hij de zakken van zijn maatpak.”
Jonkers beschrijft hoe wijdverbreid deze misvatting is, ook in de wereld van de politiek, met als voorbeeld de stellingname van de PVV. En om de valsheid hiervan aan te tonen, dook ze zelf in de wereld van de thuiszorg, en laat zien hoe vooral het middenmanagement daar een onmisbare taak vervult. Maar ze had ook andere voorbeelden kunnen nemen. Ook bij andere politieke partijen dan alleen de PVV vind je met regelmaat dit soort retoriek. En behalve rond de care, leeft ook rondom de cure een intussen lange en populaire traditie van managertje-pesten.
De laatste keer dat ik hier zelf een blog over schreef was twee jaar geleden. Dit was naar aanleiding van een verkiezingscampagne (die hebben ze daar erg vaak) in Groot-Brittannië. Niemand minder dan toen-nog-premier David Cameron scoorde toen goedkoop wat electorale punten met de uitspraak “I want doctors with stethoscopes, not bureaucrats with clipboards.”
Rond de zorg leeft intussen een lange en populaire traditie van managertje-pesten
Gelukkig oogstte Cameron hiermee ook serieus weerwoord, waarin dit simplisme nuchter werd ontmaskerd. Maar tegelijk was het zo, en is het nog steeds zo, dat elk genuanceerd verhaal over de waarde van effectief zorgmanagement, het in het publieke discours altijd vanzelf zal afleggen tegen slogans als ‘meer handen aan het bed’ en ‘minder regels en bureaucratie’.
Mijn slotregels van die blog uit 2015 waren: “Het zal ook voor mij dus wel niet de laatste keer zijn dat ik over dit onderwerp schrijf – helaas.” En dit zal ook nu wel weer opgaan. Want de voedingsbodem voor dat ‘nieuwe utopia’ waarover Aliëtte Jonkers in de Volkskrant schrijft, is vrees ik duurzaam en blijvend.
Dit heeft te maken met vermeend eigenbelang binnen de zorgwereld zelf, van (sommige) professionals die niet willen inzien dat ongecontroleerde ‘autonomie’ van medische-beroepsuitoefening niet langer van deze tijd is. Maar het heeft ook te maken met een ingebouwde kwetsbaarheid van het openbaar discours. Veel burgers in onze samenleving van nu blijken structureel ontvankelijk voor de retorische aantrekkingskracht van simpele pseudo-antwoorden op complexe vragen. Vooral als hierbij een makkelijk demoniseerbare zondebok kan worden aangewezen. En zowel in sommige media als in de politiek, vind je meer dan voldoende cynisme en opportunisme dat hiervan maar al te graag profiteert.
Sleutelwoord is hier, natuurlijk, ‘populisme’. Aan de ene kant moeten we de kracht en omvang hiervan niet groter maken dan die in werkelijkheid is. De uitslag van onze Tweede Kamerverkiezingen op 15 maart viel uiteindelijk behoorlijk mee, vooral door het uitblijven van die langverwachte mega-winst voor de PVV. Maar dit was niet het hele verhaal.
Als je álles bij elkaar optelt wat toen aan populistische stemmen is uitgebracht, zowel in rechtse als linkse varianten, en inclusief ook wat kleinere partijtjes, dan kom je uit op bijna een derde van het electoraat. Een meerderheid is dit bij lange na niet, en er is ook geen reden om te denken dat die er op afzienbare termijn gaat komen. Maar echt weinig is het evenmin. En omdat de gelegenheid vanzelf dieven maakt, ook als het gaat om feiten, waarheden en nuances, zullen we ook in de toekomst steeds opnieuw weer worden geconfronteerd met allerlei populistische stemmingmakerij – inclusief het afbranden van de beroepsgroep van managers in onze zorg.
En o ja: zo’n jaarlijkse prijs voor de beste zorgjournalist: welke serieuze (zorg)organisatie met hart voor de publieke zaak, neemt hiervoor ook in Nederland een mooi initiatief?