Het einde van het verzekerde recht op zorg?

Eind 2022 gaf de bestuursvoorzitter van zorgverzekeraar CZ aan dat zorg in de nabije toekomst niet meer toegankelijk zal zijn voor iedereen. Tegelijkertijd constateerde de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) dat zorgverzekeraars actiever kunnen sturen op het wegwerken van wachtlijsten en wachttijden in de medisch specialistische zorg om te voldoen aan hun wettelijke zorgplicht, het fundament van ons solidair zorgstelsel. Anders zou dus een van de belangrijkste pijlers onder het zorgstelsel verdwijnen en is het de vraag of het stelsel dan nog wel houdbaar blijft.

Want mocht dat onverhoopt gebeuren dan zou de vreemde situatie ontstaan waarbij de hele bevolking wettelijk verplicht verzekerd is, maar niet meer de garantie heeft op datgene waarvoor ze verzekerd is. De NZa voert in 2023 een vervolgonderzoek uit bij alle zorgverzekeraars.

‘De roeping, vanuit de oorspronkelijke charitatieve traditie, is nog niet helemaal verdwenen. Al staat die zeer onder druk’

Gelukkig zijn het niet de zorgverzekeraars die uiteindelijk de zorg realiseren, maar de zorgprofessionals. En, als het erop aankomt, dan leveren ze ook onder de moeilijkste omstandigheden de zorg die nodig is. Dat is de afgelopen jaren wel gebleken tijdens de coronacrisis.

Dan blijkt dat die zorg gegarandeerd wordt door de intrinsieke motivatie op basis waarvan de meeste zorgprofessionals hebben gekozen voor hun beroep. Bevlogenheid, vakmanschap en autonomie zijn dan veel belangrijker dan sturing door allerlei top-down-regels en (administratieve) controles. De roeping, vanuit de oorspronkelijke charitatieve traditie, is nog niet helemaal verdwenen. Al staat die zeer onder druk.

Vanuit meerdere onderzoeken komt een sterke vermindering van bevlogenheid en mentale energie naar voren onder vrijwel alle zorgprofessionals. Grotendeels vanwege onvoldoende autonomie en inspraak in onder andere de roosters en te veel spanning op de werk-privébalans. Ook doorgeschoten regeldruk en administratielast worden keer op keer als een belangrijke oorzaak genoemd. In de laatste Bezielingsscan van VvAA noemen alle beroepsgroepen de zorgverzekeraars als de belangrijkste veroorzaker daarvan. Dat moet beter.

‘Laat de zorgverzekeraars die regeldruk en administratielast met de zorgprofessionals snel en grondig oppakken’

Wellicht kunnen de zorgverzekeraars gezamenlijk die regeldruk en administratielast nu eerst met de zorgprofessionals snel en zeer grondig aanpakken. Zo kunnen die zorgprofessionals gewoon hun werk doen en komt er nog veel onderbenutte capaciteit vrij, wat het voor zorgverzekeraars weer makkelijker maakt om aan hun wettelijke zorgplicht te voldoen.   

Helemaal onbegrijpelijk is de houding dat de eisen van het personeel  in de onderhandelingen voor een nieuwe CAO-ziekenhuizen leiden tot een soort beschuldiging dat juist daarmee de zorg onbetaalbaar wordt. Vele bedrijven die producten en diensten leveren aan de zorg maken veel winst en belasten de inflatie en schaarste gewoon door. Denk daarbij aan leveranciers van geneesmiddelen, ict, het elektronisch patiëntdossier, medische apparaten, accountants, consultants, om nog maar te zwijgen over onze voedings- en energieleveranciers. En moeten degenen die de feitelijke zorg leveren het dan ontgelden? Het is niet uit te leggen. De stakingen zijn dan ook goed te begrijpen.

Mogelijk is het tijd voor een fundamentele heroriëntatie op de normen en waarden die het zover hebben laten komen. VvAA wil als collectief van 130.000 zorgprofessionals een rol spelen in de benodigde veranderingen, door betrokkenen met elkaar te verbinden, beter te analyseren waar oplossingen liggen, onder andere in betere samenwerking tussen zorgprofessionals en zorgverzekeraars,  en die te bevorderen.   

In de breedte mag het professionalisme een herwaardering ondergaan, maar zeker in de zorg is dat heel hard nodig. Want de zorgprofessionals zijn de enigen, die mogelijk nog overblijven om te voldoen aan de maatschappelijke wens tot garantie van zorg, als de zorgverzekeraars dat uiteindelijk toch niet kunnen waarmaken. En zij doen dat ook al eeuwen vanuit een intrinsieke motivatie. Laten we dat niet onderschatten, maar koesteren.