Nog meer vluchtelingen?
De komende jaren reizen er vele duizenden asielzoekers meer naar Nederland dan eerst gedacht. Het aantal asielzoekers dat wordt verwacht in 2023 ligt volgens het hoogste scenario iets boven de 76.000 personen.
Dit berichtte de NOS vorige week woensdag en dan weet je het wel: Nederland schiet in een kramp, alom verontwaardiging over de nóg meer uit de hand lopende vluchtelingencrisis en in praatprogramma’s mag worden uitgelegd hoe dit kan en vooral hoe dit voorkomen kan worden.
‘Overvallen door de werkelijkheid’ is de titel van een uit het Duits vertaalde, zeer lezenswaardige bundel over de ‘vluchtelingenstroom door Europa’. Het negentig pagina’s tellende boek met foto’s van Magnum-fotograaf Moises Saman is geschreven door Navid Kermani, hoogleraar oriëntalistiek en journalist. De titel zou kunnen slaan op het nieuwsbericht van de NOS, maar de bundel dateert uit 2016. De VN-Vluchtelingenorganisatie UNHCR berekende dat er eind 2021 wereldwijd 89,3 miljoen mensen op de vlucht waren. Aan deze crisis komt voorlopig geen einde.
Stel dat er eind 2021 geen 89,3 miljoen maar 8,93 miljoen vluchtelingen waren? Zouden wij dan zeggen: nou, dat valt gelukkig reuze mee? Eind 2022 bestond de Nederlandse bevolking uit 17.815.508 mensen. Volgens het worstcasescenario wordt Nederland dit jaar ‘overspoeld’ door 0,004% van dit aantal mensen. Is dat veel of weinig? De zeggingskracht van cijfers lijkt – zeker wanneer het om mensen gaat – groot, maar dat komt vooral door de automatische koppeling aan problemen (en hierbij spelende emoties), waarbij eigenlijk ándere oorzaken een rol spelen.
Fotografie vluchtelingen
Op de site magnumphotos.com/theme/migration-refuge treft men werk van Moises Saman en andere medewerkers van Magnum die in meerdere landen vluchtelingen hebben gefotografeerd. Zie met name magnumphotos.com/newsroom/society/migrant-crisis-through-eyes-of-magnum-photographers
Feitelijk zeggen deze cijfers niets – maar dan ook werkelijk hélemaal niets – over de mensen zélf. Daar laten wij dan onze (voor)oordelen op los. Kermani geeft in zijn boek een mooi voorbeeld. De auteur beschrijft Syriërs en Irakezen die langs zijn hotel lopen. De vluchtelingen zijn nauwelijks te onderscheiden van vrijwilligers. Ze dragen merkkleding, zonnebrillen en dezelfde rugzakken als Westerse backpackers. Moeten wij nu in Nederland deze jonge mensen opvangen en voor onderdak zorgen? Moeten wij hun eten, levensonderhoud en medische zorg betalen?
‘Wanneer komt het besef hoe ménsen wereldwijd lijden door toedoen van mensen?’
En toch – schrijft Kermani – zouden óók zij, ieder afzonderlijk, een verhaal kunnen vertellen dat qua dramatiek, leed en geweld geen enkel West-Europees leven meer te bieden heeft: vatbommen, die boven hun steden werden afgeworpen, gekruisigde mensen die dagenlang werden tentoongesteld en martelingen (…). Overigens zijn de meeste vluchtelingen het grootste deel van hun geld kwijt aan mensensmokkelaars. Naar Europa vluchten kost heel veel geld. Hoe meer we inzoomen op élke vluchteling, des te schrijnender wordt het verhaal van ieder van hen.
De wereld wordt zich bewust van hoe het milieu lijdt door toedoen van mensen. Wanneer komt het besef hoe ménsen wereldwijd lijden door toedoen van mensen. Beide staan overigens niet los van elkaar. Kermani maakt al melding van klimaatvluchtelingen. We mogen ook niet vergeten dat de vluchtelingenproblematiek in een breder – met name historisch – kader gekoppeld kan worden aan wat de Westerse wereld heeft bewerkstelligd. Net als van het slavernijverleden moeten wij ons hiervan bewust worden. We kunnen onze handen niet in onschuld wassen.
Uit ‘Overvallen door de werkelijkheid’
Terwijl de Griekse overheid het volledig laat afweten (…) leveren de vrijwilligers op Lesbos een fenomenale prestatie, ze staan klaar met warme kleren en met de beschermende gouden en zilveren dekens, ze verdelen sandwiches en water en zetten tenten op als het te laat is om nog verder te gaan. Artsen die hun vakantie hebben opgeofferd nemen de mensen onder hun hoede die iets mankeren of getraumatiseerd zijn.
Ook is het ontroerend om te zien hoe de helpers een mengeling van culturen vormen, zelfs de Israëlische en islamitische helpers zitten ’s avonds in de taverne bij elkaar. Maar wat me vooral verbaast, is dat het naast de weinige professionele helpers en politieke activisten vrijwel uitsluitend jonge mensen zijn die op Lesbos en bij de grensstations waar de stroom langskomt voor de vluchtelingen opkomen. Net als veel vluchtelingen zijn ze een jaar of twintig, vijfentwintig, kortom, een generatie die men maar al te graag als apolitiek en egoïstisch bestempelt.
Naschrift:
Nederland onderscheidt zich in Europa bepaald niet als gastvrij land. Duitsland vangt bijvoorbeeld in absoluut en relatief opzicht veel meer asielzoekers op. Van 26 mei tot 8 oktober is in de Bundeskunsthalle (Bonn) onder de titel ‘Wer wir sind’ een tentoonstelling (pdf) te zien over Duitsland als immigratieland.
