Optimistische traumabehandelaar

Klinisch psycholoog Iva Bićanić was recent veel op tv. Als presentator van De Tranen van Tito, een serie over voormalig Joegoslavië. En als ‘boegbeeld’ van Landelijk Centrum Seksueel Geweld in talkshows waar zij sprak over grensoverschrijdend gedrag rond de The Voice. “Zowel bij oorlogstrauma als bij seksueel misbruik wordt de veerkracht van mensen zwaar beproefd. En hoewel ik realistisch ben over de schade van zulke trauma’s, geloof ik ook dat er altijd iets te repareren valt.”

Tekst: Wout de Bruijne | Beeld: Erik Kottier

 Wanneer we Iva Bićanić spreken, was bij BNNVARA twee dagen eerder, op zondagavond 30 januari, de laatste aflevering te zien van de veelgeprezen serie De Tranen van Tito. Bićanić, dochter van Kroatische ouders maar in 1972 in Nijmegen geboren, neemt in de zeven delen van de serie de kijker mee naar de zeven landen die vroeger Joegoslavië vormden. Na afloop van de laatste aflevering beantwoorden presentator Bićanić en regisseur Finbarr Wilbrink vanuit De Balie in Amsterdam live antwoorden van kijkers. “Er keken 400.000 mensen per aflevering”, vertelt de presentator. “Mensen wilden nog van alles weten.” Lachend: “Het werd weer een latertje zondag.” 

Met ‘weer’ refereert Bićanić vooral aan de lange dagen die zij de laatste weken van januari maakte bij haar andere tv-optredens, namelijk die naar aanleiding van de ophef over het seksueel overschrijdend gedrag rond RTL tv-programma The Voice. “Ik zat als boegbeeld van het Landelijk Centrum Seksueel Geweld bij talkshows. Die programma’s waren ’s avonds laat en niet om de hoek en ik moest de volgende ochtend vroeg wel weer therapie geven aan misbruikte kinderen.”

Bićanić is blij met de waardering die zij krijgt voor haar serie en haar publieke optredens, maar kent als klinisch therapeut haar grenzen inmiddels goed. “Als ik in een onderwerp duik, kan ik diep gaan. Maar op een zeker moment weet ik ook wanneer ik even moet opletten. Dat gevoel kreeg ik zondagavond tijdens het nagesprek in De Balie. Enerzijds wilde ik niet dat de serie waarvan ik zo intens had genoten voorbij was, aan de andere kant wenste ik dat korte tijd wel, want ik was doodmoe.” 

Dus maakt Bićanić – spreek beide ć’s uit als tsj – ’s maandags als we bellen even een pas op de plaats. Hoewel, pas; ze wandelt door het bos tijdens het interview. Ze stopt even met praten als er een paar honden op haar afkomen. “Ik ben bang voor honden”, vervolgt ze als de dieren weg zijn. “Ik kan ze niet lezen. Dat lukt me beter met mensen.”

Dat ‘mensenlezen’ doet Iva Bićanić met name sinds ze in 1995, tijdens de Joegoslavië-oorlog, twee jaar als vrijwilliger werkte in een opvangkamp voor Bosnische vluchtelingen in Kroatië. “Tot die tijd was Joegoslavië vooral het land geweest van mijn ouders, waar ik heerlijke zomervakanties had. Ik ging me pas in de geschiedenis verdiepen toen ik in die omgeving werkte. Ik zag de verschrikkingen van een oorlog in de gezichten om mij heen en kreeg het idee om in mijn werk getraumatiseerde mensen te gaan helpen.” 

‘Ik zag de verschrikkingen van een oorlog in de gezichten om mij heen’

Bićanić studeerde bewegingswetenschappen en psychologie aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Ze startte als psychomotorisch therapeut in Haarlem bij Francien Lamers-Winkelman, hoogleraar kindermishandeling. “Ik volgde alle colleges over trauma’s”, vertelt Bićanić. “Oorlogstrauma’s, interpersoonlijke trauma’s, kindermishandeling, alles kwam langs. Een college van Francien Lamers over seksueel misbruik, vooral bij kinderen, maakte diepe indruk op me. Ik wilde daar meer van begrijpen om de vaak jonge slachtoffers te kunnen helpen.” 

Dat doet Bićanić nu inmiddels al achttien jaar als klinisch psycholoog in het Wilhelmina Kinderziekenhuis in Utrecht. Ze is gespecialiseerd in de behandeling van vooral jonge slachtoffers van seksueel misbruik. Ze gebruikt onder andere EMDR-therapie, doet onderzoek en is hoofd van het Landelijk Psychotraumacentrum voor Kinderen en Jongeren van het UMC Utrecht. Ze is medeoprichter van het Landelijk Centrum Seksueel Geweld, waarvan zij bestuursvoorzitter is en daarmee inderdaad boegbeeld.

Toch hield Bićanić  aanvankelijk diverse uitnodigingen af om bij de praatprogramma’s te komen praten over The Voice. “Ik ben namelijk een groot voorstander van het zo veel mogelijk bewaren van rust als (vermoedelijk) seksueel misbruik uitkomt. Er is in zo’n vroeg stadium nog geen duidelijkheid en niemand is gebaat bij allerlei speculaties en verwoede discussies tussen believers en non-believers; de slachtoffers en verdachten niet, maar ook de politie en het OM bij hun onderzoek niet.”

Maar op een gegeven moment werd het de klinisch psycholoog ‘helemaal platgebeld’ door journalisten. “Ik schoof toen toch tweemaal aan bij de talkshow Beau op RTL4 – samen met advocaat Richard Korver – om uitleg en duiding te geven en te reageren op de actualiteit. En om te benadrukken dat kalmte bewaren toch echt het beste is.” 

De klinisch psycholoog vindt dat er na de grootste onrust nog wel een verantwoordelijkheid ligt bij BNNVARA. “Hun BOOS-uitzending zette half Nederland op zijn kop. Er keken zeven miljoen mensen en de meerderheid was onthutst. BNNVARA moet nog wel iets van ‘nazorg’ bieden, vind ik.”

Daarover praat Bićanić nog met de omroep. “Misschien kunnen we een uitzending maken in college-vorm rond het thema seksueel misbruik. Er is nog zoveel onwetendheid. De BNNVARA-mensen zijn welwillend en contact hebben we al door De Tranen van Tito.”

‘Hoe donker de verhalen ook, ik geloof dat er altijd gerepareerd kan worden’

Hoewel haar dagelijks werk weinig van doen lijkt te hebben met de serie over Joegoslavië en die oorlog, noemt Bićanić toch een raakvlak. “De mensen daar in de verschillende landen gaan, na alles wat er gebeurd is, toch weer door met hun leven. Ze zoeken naar hoop en perspectief, dat zit in de natuur van de mens. Dat proberen misbruikslachtoffers ook. Het is voor hen vaak een hele klus om zich weer thuis te gaan voelen in deze wereld. Maar hoe donker de verhalen ook, ik geloof dat er altijd gerepareerd kan worden. Dat kreeg ik mee van mijn moeder, dat is haar levensmotto. Het is net als met de beroemde brug in Mostar die in de oorlog kapot werd gebombardeerd. In mijn laatste aflevering was die weer herbouwd en in alle glorie te zien.”

Een collega noemde Bićanić eens een optimistische traumabehandelaar “Zo wil mezelf ook zien. Of je nu met volwassen traumaslachtoffers werkt of met kinderen, er valt altijd iets te verbeteren. Er moet altijd ergens aan gedraaid kunnen worden zodat het bestaan toch iets lichter en mooier wordt.”

De Tranen van Tito is nog te zien bij NPO Start.

Delen