Terug naar de menselijke maat
Gisteren keek ik het slotdebat van de NOS. Wat mij opviel was de roep van de SP om in de zorg de ‘menselijke maat’ terug te brengen. Het roept de vraag op wat dat is, waarom we de menselijke maat in de zorg zijn kwijt geraakt en hoe we dat verlies kunnen herstellen.
Allereerst: wat is het? ‘Organisatie-activist’ Jaap Peters schreef er een boekje over: De intensieve menshouderij. Het handelt over de organisatiestructuur van veel bedrijven. Peters stelt: “De menselijke maat is het besef dat er maar zes gehaktballen in een pan gaan. En als de pan vol is, moet je een nieuwe pan op het vuur zetten. De clou is klein binnen groot te organiseren en verantwoordelijkheden lager in de organisatie te leggen.”
De menselijke maat betekent volgens organisatieontwikkelaar Kees Warmerdam dat mensen het gevoel hebben dat ze het geheel kunnen overzien, dat zij zelf van betekenis zijn voor de organisatie en dat ze de eigen werkzaamheden kunnen beïnvloeden. Binnen een organisatie met menselijke maat, ervaren mensen eenheid in verscheidenheid en zijn ze vrij in gebondenheid.
Waarom verloren we de menselijke maat uit het oog? Volgens de in HR-management gespecialiseerde professor Rob Vinke heeft dat te maken met de reorganisaties en fusies van de afgelopen tien jaar. Daarbij gold een sterke focus op financieel resultaat en het minimaliseren van juridische risico’s.
Peters ziet het verdwijnen van de menselijke maat al eerder ontstaan, namelijk eind jaren 80. Toen werd in Nederland het Amerikaanse organisatiemodel overgenomen en daarin staat volgens hem de aandeelhouder en daarmee de financiële doelen van de organisatie centraal. Peters: “We hebben in Nederland allemaal managers die volgens het Amerikaanse systeem zijn opgeleid met hun MBA, maar vrijwel niemand weet dat het zo is.”
Hoe herintroduceren we de menselijke maat in de zorg? Gelukkig laat ook dit probleem zich oplossen door binnen organisaties te zorgen voor zelfstandige teams die verantwoordelijk zijn voor de zorg rondom patiënten, zegt Peters. De huidige grote organisaties hoeven niet afgebroken en opgeknipt te worden. De organisatie-activist pleit ervoor om alles wat de bewoners of patiënten niet interesseert – bijvoorbeeld verzekeringen of in welke pan die zes gehaktballen worden gekookt – grootschalig in te kopen.
Binnen de zelfstandige teams moeten de verantwoordelijkheden zo laag mogelijk liggen. Dat de zorg daardoor duurder zou worden, verwacht Peters niet. Hij wijst op het huishouden, waar je ook niet meer uit kunt geven dan er binnenkomt. Dat lukt de meeste burgers heel goed. Daarvoor is het wel noodzakelijk dat medewerkers inzicht hebben in de kosten. In de zorg wordt hier volgens Peters al mee geëxperimenteerd, bijvoorbeeld binnen het project In voor Zorg.
