Toezicht in de zorg

Goed toezicht in de zorg is belangrijk. De laatste jaren wordt werk gemaakt van het professionaliseren van de raden van toezicht. De gedachte erachter is dat dit bijdraagt aan het verminderen van incidenten en het vergroten van de kwaliteit. Er zijn meerdere mogelijkheden om je te scholen als (aankomend) toezichthouder en hier wordt dan ook steeds meer gebruik van gemaakt. Het Ministerie van VWS gaat nog een stap verder en heeft de Nederlandse Vereniging van Toezichthouders in Zorg en Welzijn (NVTZ) gevraagd om accreditatie te regelen voor raden van toezicht. De reacties hierop zijn verschillend.

Er wordt wel eens gesproken over ‘het nieuwe toezichthouden’ en daar wordt dan mee bedoeld dat het toezicht proactief is en niet alleen achteraf plaatsvindt. Deze zienswijze spreekt mij aan. Het gaat ook over vertrouwen uitstralen, voeling hebben met de gehele organisatie zonder daadwerkelijk operationeel bezig te zijn. Het blijft echter soms aftasten wat de verantwoordelijkheid is van de raad van bestuur en wat van de toezichthouder.

Momenteel volg ik met een groep gemotiveerde mensen een cursus over toezichthouden. Er komen veel aspecten aan de orde, zoals het belang van weten wat er speelt binnen de organisatie maar ook binnen de samenleving. De integrale verantwoordelijkheid en het bieden van ‘countervailing power’ aan de bestuurder(s).

Hopelijk is de tijd van bestuurders die te veel de vrije hand nemen en als zonnekoningen de organisatie leiden voorbij. De illusie dat er geen incidenten meer zullen plaatsvinden heb ik niet. Het risico duidelijk verminderen is wel een taak die met veel verantwoording opgepakt dient te worden.

Hopelijk is de tijd van bestuurders die te veel de vrije hand nemen en als zonnekoningen de organisatie leiden voorbij

Hoe wordt gekeken naar toezichthouders vanuit de organisatie? Zijn ze zichtbaar en bekend? Worden de goede vragen gesteld aan de bestuurder en komt de informatie vanuit meerdere geledingen? Er worden veel boeken geschreven over het besturen van organisaties. De Governancecode Zorg 2017 fungeert momenteel als leidraad.  Je leest daarin onder meer over governance, verantwoordelijkheden, honorering en samenstelling van geledingen van bestuur en toezicht. En over het waarborgen van adequate invloed van belanghebbenden, over medezeggenschap.

Een open aanspreekcultuur is zeer belangrijk, net als reflectief vermogen op het eigen functioneren. De rol van toezichthouder is in de loop van de jaren veranderd en de samenstelling van de raden van toezicht ook. De agenda bestaat niet meer alleen uit het achteraf beoordelen van cijfers en wordt daardoor alleen maar interessanter voor meerdere gegadigden. In de Governancecode Zorg wordt een mooie beschrijving gegeven van de RvT:

De raad van toezicht vervult zijn toezicht-, goedkeurings-, advies- en werkgeversfuncties op een evenwichtige wijze en richt zich daarbij op het belang van de zorgorganisatie, vanuit het perspectief van het realiseren van de maatschappelijke doelstelling van de zorgorganisatie en de centrale positie van de cliënt daarin. De raad van toezicht toetst of de raad van bestuur alle in aanmerking komende belangen van de bij de zorgorganisatie betrokken belanghebbenden zorgvuldig en evenwichtig heeft afgewogen.

Gelukkig komt in deze omschrijving ook het woord ‘cliënt’ voor, want daar zal elke beslissing gericht op moeten zijn. Daarvoor is de organisatie op aarde!