Tweedeling

Maatschappen en vakgroepen waarin een collega onder de maat functioneert, vullen de laatste maanden de krantenkolommen. Het zijn voorbeelden van soms jarenlang voortslepende conflicten die onbeheersbaar zijn geworden. Vandaar dat ze het nieuws halen. Die onbeheersbaarheid en het conflictueuze karakter leggen de achilleshiel bloot van elke maatschap: het vermogen om elkaar aan te spreken op verkeerd gedrag zonder dat dat direct tot gedoe of ruzie leidt. De maat die een andere maat aanspreekt en direct de wind van voren krijgt, laat dat de volgende keer wel uit zijn hoofd. Andere reacties die tot niets leiden, zijn de schouders ophalen, externaliseren (het ligt aan iedereen, maar niet aan mij) of beterschap beloven maar niets doen.

Wachten op het moment dat er geen uitweg meer is

Misschien denkt degene die zo fel of afwijzend reageert wel dat daardoor het probleem rond zijn functioneren verdwijnt. Dat is een misverstand. Het verdwijnt slechts onder water. De spanningen blijven bestaan maar vinden hun weg buiten de directe dialoog, waardoor de onoplosbaarheid verder toeneemt. Er ontstaat een tweedeling. Dat kan lange tijd zo doorgaan, inclusief hernieuwde pogingen om het zeer op tafel te krijgen, maar als de bereidheid om erkenning te geven voor diens gedrag er bij de betreffende persoon niet in zit, dan zwemt de maatschap langzaam de fuik in. Het is dan wachten op het moment dat er op eigen kracht geen uitweg meer is. Alleen partijen buiten de maatschap kunnen de fuik dan nog losmaken: de RvB, de Inspectie, de pers. Maar de maatschap is de regie kwijt.

Zo’n conflict zegt veel over de ‘lastige maten’. Maar het zegt ook altijd iets over de anderen. Hoe moeilijk ook: ze hebben er samen voor gezorgd dat het negatieve patroon niet kon worden omgebogen. De lastige maat door elke verantwoordelijkheid te ontlopen; de andere maten doordat ze niet hebben doorgepakt wat het negatieve gedrag in feite sanctioneerde. Onder ‘doorpakken’ moet niet ‘het mes erin’ worden verstaan, maar het niet accepteren dat iemand slecht presteert en daar niet naar wil luisteren. Sancties heb je niet. Wel de wil om op zoek te gaan naar manieren om het onderwerp te agenderen, om door te dringen. Soms lukt dat niet – maar je moet het in elk geval op verschillende manieren hebben geprobeerd.

Dit was de laatste aflevering.