Catastrofe
Het begint banaal. Met een telefoontje. ’s Middags. Een dochter maakt zich zorgen over haar ouders en belt hen op. ‘Hoi vader, alles O.K. bij jullie?’ ‘Hoi Mayumi, het gaat goed met ons. Wij waren naar het ziekenhuis (…). We zijn nu net thuis.’ De dochter vraagt naar de reden van het ziekenhuisbezoek. Het blijkt om haar moeder te gaan. Die kampt met rugpijn. In het ziekenhuis kreeg zij een injectie. Daarover heeft ze zelf nog wat ‘grappigs’ te zeggen. Precies op het moment van de injectie waren er aardschokken. Daar zat de dokter met zijn spuit!
Dit telefoontje vond plaats op 9 maart 2011. ‘Dit was het laatste gesprek met mijn ouders’, schrijft Mayumi Suzuki in haar boek The Restoration Will. De reden van haar bezorgdheid waren berichten over een aardbeving in Miyagi (Japan), de provincie waar haar ouderlijk huis staat. Die komen hier vaker voor. Twee dagen later, op vrijdag 11 maart 2011 om 14.41 uur vindt er echter een dusdanig zware aardbeving plaats dat Mayumi de schokken 500 kilometer verderop in haar huis voelt. Er volgt de zwaarste tsunami in Japan sinds 140 jaar waardoor in Miyagi 827 mensen, waaronder haar ouders, om het leven komen; 3.459 huizen spoelen weg. In totaal kwamen er in Japan bijna 16.000 mensen om het leven en worden er nog altijd meer dan 2.500 vermist.
Rond afgelopen Kerstmis werd het wereldnieuws beheerst door de gevolgen van de tsunami die op 22 december plaatsvond in de Straat van Soenda (Indonesië). Op diezelfde dag begon echter in de VS ook de derde shutdown tijdens het presidentschap van Donald Trump; deze veegde al na een week de catastrofe, die met name de westkust van Java heeft getroffen, van ons netvlies. Een relatief recent nieuwsbericht van de Canadese zender CTV maakt melding van 832 doden, nu al net iets meer dan in het destijds zwaargetroffen Miyagi. Maar raken cijfers ons echt?
The Restoration Will is een zeer beklemmend fotoboek over het natuurgeweld en de verwoestingen, waarin – door water aangetaste – prenten van haar nooit teruggevonden vader (die ook fotograaf was) de rode lijn vormen. Van een aantal mistige foto’s zei Mayumi Suzuki in een interview met Karolien Knols in de Volkskrant: deze ‘verbeelden de blik van mijn vader, wat hij zou zien als hij terugkwam. Hij komt uit de zee, loopt rond, ziet zijn vrienden en dochters die om hem rouwen.’ In juni jongsleden was zij als gast van Docking Station in Nederland voor een nieuw project: ook over de gevolgen van de tsunami.
Veel sporen van de tsunami zijn door de natuur of menselijk ingrijpen alweer verdwenen
Wat die gevolgen voor mens en natuur zijn brengt haar – in Nederland wonende – landgenote Nishiko in beeld op de expositie Repairing earthquake project in het kunstcentrum Stroom Den Haag. Vanaf een half jaar na dezelfde tsunami tot vorig jaar bezocht deze kunstenares verschillende malen het getroffen gebied maar ook de westkust van Canada om van kapotte, vaak aangetaste resterende objecten tot met door de oceaan meegevoerde microplastics te verzamelen.
In zes fases kreeg haar project steeds meer dimensies: zij sprak met ooggetuigen, repareerde of reconstrueerde met grote zorg vondsten (die aan ‘pleegouders’ worden toevertrouwd) en liet tekeningen maken van voorwerpen die overlevenden het meest misten. Zowel de menselijke tragedie als de ecologische crisis worden getoond.
Ik bel Nishiko op. Kent zij The Restoration Will van haar landgenote Mayumi Suzuki over de dezelfde tsunami? Nee! De wereld is nu eens kleiner en dan weer veel groter dan je denkt. Maar beiden slagen erin om – waar cijfers falen – de impact van een catastrofe behapbaar voor het menselijk brein over te dragen, een voorwaarde om hier ook iets mee te doen. Maar zowel Suzuki als Nishiko tonen zich verbaasd over de snelheid waarmee veel sporen door de natuur of menselijk ingrijpen zijn verdwenen. Op gevaarlijke plekken hebben zich alweer nieuwe bewoners geïnstalleerd. Alsof zij geen weet hebben van het recente verleden. Maar vergeten gaat helaas nu eenmaal vele malen sneller dan leren.