‘Er ging een wereld voor me open’
Saai, niet stoer, alleen voor vrouwen. Dat is het beeld dat veel mensen hebben van werken met ouderen. Maar dat beeld blijkt niet te kloppen. Twee studenten en een aois vertellen. “Je moet out of the box kunnen denken.”
Tekst: Andrea Linschoten | Beeld: Tamar Smit
Dominiek Alkema (20) uit Utrecht is derdejaars fysiotherapie aan de Hogeschool Utrecht en heeft net tien weken stage gelopen bij woonzorgcentrum De Bijnkershoek in Utrecht. Stage lopen bij ouderen had niet direct Dominieks voorkeur. “Ik dacht dat het werk eentonig zou zijn, omdat je steeds met dezelfde doelgroep werkt en iedereen leeftijdsgebonden klachten heeft.” Maar tijdens haar stage beseft Dominiek dat ze dat idee moet bijstellen. “Naast leeftijdsgebonden klachten, hebben ouderen ook specifieke klachten. “Elke patiënt is een puzzel en jij moet de weg vinden naar de juiste behandeling”, stelt ze en geeft een voorbeeld. “Ik had een patiënt onder behandeling die een breuk had na een val. Vanwege haar leeftijd had ze weinig energie, maar daarnaast had ze ook nog een gedragsstoornis; allemaal facetten waarmee je rekening moet houden bij het herstel.”
Dominiek vertelt dat ze in het verpleeghuis met een ergotherapeut, een logopedist en een psycholoog heeft samengewerkt. “Die andere expertises zijn nodig om verder te komen en het is leuk dat je iets over andere beroepen leert.”
Werken met chronische patiënten past goed bij haar, weet Dominiek nu. “Ik vind het leuk dat ik een band kan opbouwen. Ik maak een ontspannen praatje met ze of ze luchten hun hart bij mij. Dat is de mooie kant van het vak.” De verhalen die de patiënten over hun leven vertellen, vindt de fysiotherapiestudent elke keer weer interessant: “Je praat over heel andere dingen dan wanneer je met leeftijdgenoten of met je ouders praat.” Wel moest ze af en toe haar taalgebruik wat aanpassen. “Als ik vertelde dat ik met vrienden ging chillen, wist niemand waar ik het over had.”
‘Je praat over heel andere dingen dan wanneer je met leeftijdgenoten of met je ouders praat’
In een eerstelijns praktijk zal dat allemaal anders zijn, verwacht Dominiek. “Toen ik zelf enkelklachten had, ben ik drie keer bij een fysiotherapeut geweest. Je leert elkaar dan niet kennen, laat staan dat je een band opbouwt.”
Dominiek laat het van volgende stages afhangen in welk werkveld ze straks gaat werken. “Misschien kies ik er wel voor om deels te gaan werken in een verpleeghuis, waar ik een band met patiënten kan opbouwen, en deels in de eerste lijn. Voor de afwisseling.”
Hbo-v-student Flora Brummel (24) uit De Bilt kiest straks zeker voor afwisseling. Als ze over twee maanden klaar is met haar opleiding, wil ze aan de slag als beleidsmedewerker kwaliteit en zorg bij een instelling voor ouderenzorg. Daarnaast wil ze als verpleegkundige in de praktijk blijven werken. Ze is nu bezig met haar laatste stage, in de thuiszorg bij zorgdienstverlener De Bilthuysen in De Bilt.
Signalerende functie
Flora kiest bewust voor de ouderenzorg. “Voor een hbo-v’er is er genoeg te doen, want naast zorg is er nog zo veel meer: de verantwoording naar de zorgverzekeraar, de samenwerking binnen het team, de onderlinge communicatie maar ook die met de cliënten en zijn of haar familie.” In de wijk doet Flora verzorgende taken, zoals wassen, aankleden en steunkousen aantrekken, evenals het geven van medicijnen en wondverzorging. “Dat vind ik prima, dat hoort erbij. Maar als verpleegkundige heb je ook een signalerende functie. Je stapt binnen in iemands omgeving, je observeert hoe iemand de deur opendoet, hoe diegene gekleed is.”
Verkeerd beeld
Verpleegkundestudent Flora realiseert zich dat het verkeerde beeld dat veel mensen van de ouderenzorg hebben, bijdraagt aan het personeelstekort in de sector. “We moeten af van het stigma dat het een vrouwenberoep is. Het is zeker ook een sector voor mannen.”
Natuurlijk heeft het werk ook lastige kanten, weet Flora. De verantwoordingslast, het nog steeds minuten moeten schrijven, is vervelend. “Net alsof er geen vertrouwen in het personeel is. Gelukkig ben ik meestal sneller dan de tijd die voor een handeling staat, waardoor ik tijd heb voor een praatje met cliënten. Ze hebben een heel leven achter de rug, ze hebben genoeg te vertellen.”
Elon Kolkman (39) uit Arnhem is aios ouderengeneeskunde. Met een omweg is ze tot dit specialisme gekomen. Elon begon met diergeneeskunde, maar maakte de overstap naar geneeskunde, omdat ze liever met mensen wil werken. Als ze klaar is met haar studie, overweegt ze huisarts te worden. “Ik wil graag naar de hele mens kijken, niet alleen naar zijn ziekte. Een integrale benadering dus, die alle aspecten – lichaamsfuncties, mentaal welbevinden, de spiritueel-existentiële dimensie, kwaliteit van leven, sociaal- maatschappelijk participeren en dagelijks functioneren – omvat. Iets waar ik mezelf helemaal in kan vinden.”
Grijs
Nederland vergrijst. Tussen 2018 en 2025 stijgt het aantal 80-plussers van 750.000 naar 1.250.000. Steeds meer ouderen blijven thuis wonen en hebben daarbij ondersteuning nodig. De complexiteit van de zorg neemt toe. De zorg voor ouderen in de verpleeghuizen, ziekenhuizen en eerste lijn wordt ook steeds intensiever.
Tegelijkertijd wordt zorgpersoneel ouder en gaat met pensioen. Ook verlaten zorgprofessionals de zorg om andere redenen (bijvoorbeeld hoge werkdruk). De instroom van nieuw personeel loopt daarbij achter. Er dreigt een tekort aan personeel in de zorg van ongeveer 100 tot 125 duizend medewerkers in 2022.
Er zijn verschillende acties om het personeelstekort aan te pakken, in de algemene gezondheidszorg en in de ouderenzorg. Je leest er meer over op ontdekdezorg.nl en aanhetwerkvoorouderen.nl
In de periode dat Elon als basisarts op de spoedeisende hulp werkte, bedeacht ze dat ze ook graag ervaring wilde opdoen in de chronische zorg. “Ik ging als basisarts aan de slag in een verpleeghuis en er ging een wereld voor me open! Ik heb toen de keuze gemaakt voor het specialisme ouderengeneeskunde.”
‘Geen enkele casus is hetzelfde; iedere patiënt is anders’
Qua medische kennis moet je in de ouderengeneeskunde breed onderlegd zijn. “Je bent een generalist. Je kijkt naar de persoon zelf; je overlegt met de patiënt en zijn naasten welke behandeling het beste past. Geen enkele casus is hetzelfde; iedere patiënt is anders. Je moet out of the box denken, observeren zonder te oordelen en goed luisteren, zodat je met een multidisciplinair team de zorg op maat kunt leveren die de patiënt kwaliteit van leven en welzijn geeft.”
De begeleiding in het laatste deel van iemands leven is intensief, vertelt Elon. “Het is bijzonder en dankbaar werk om de patiënt met zijn naasten te begeleiden en te ondersteunen in het emotionele en spirituele stuk bij het loslaten van het leven. Het is een rijkdom om deze zorg te mogen leveren.”
Leiderschap
De groep kwetsbare ouderen die thuis woont en multidisciplinaire zorg en behandeling nodig heeft, wordt steeds groter. Naast dat er meer sprake is van comorbiditeit en polyfarmacie, is ook eenzaamheid een probleem. Elon: “Deze complexe zorgvraag vraagt om een heroriëntatie op het zorgaanbod thuis, waarbij samenwerking nodig zal zijn tussen de specialist ouderengeneeskunde en de huisarts. Als specialist ouderengeneeskunde heb je generalistische en specialistische kennis en kunde nodig. Je werkt in multidisciplinaire teams. Daarnaast toon je medisch leiderschap en ondernemerschap. Al deze aspecten komen aan bod in de vervolgopleiding tot specialist ouderengeneeskunde. Als aios ouderengeneeskunde ervaar ik dagelijks de schoonheid van mijn vak.”
Lees meer over het specialisme van Elon op ouderengeneeskunde.nu