“Ik gun de zorg dat we met elkaar kunnen praten en lachen om dingen”

Of er een vervolg komt op De Poli is vooralsnog onbekend. Maar schrijver, actrice en voormalig verloskundige Dunya Khayame (42) is hartstikke trots op haar ziekenhuiscomedyserie. “Ik gun de zorg dat we met elkaar kunnen praten en lachen om dingen.”

‘Je kunt dit vak niet kiézen, Patty’, zegt dokter Harold Bens (Porgy Franssen) ergens aan het eind van de derde aflevering, wanneer een verpleegkundige dreigt meer tijd voor zichzelf in te ruimen. ‘Het vak kiest jóu.’

Is dat een stelling die ook opgaat voor de toneel- en televisiewereld? We vragen het schrijfster en actrice Dunya Khayame, initiatiefneemster en medebedenkster van de ziekenhuis­comedy­­serie De Poli. “Ja, ik denk dat iedereen die in dit vak zit – afhankelijk van de kijkcijferdruk en met wie je te maken hebt – zo nu en dan denkt: waarom doe ik mezelf dit in hemelsnaam aan? Het is toch vaak een soort marteling waar je jezelf aan onderwerpt. Maar uiteindelijk vind je het allemaal zo leuk dat je het toch gewoon blijft doen. Omdat je zo van het vak houdt.

“Ook bij verloskunde denk je na een lange dag soms: o, houd op, ik kán dit niet meer. Ik wil nu gewoon slapen, drie dagen lang”, vervolgt de in Amsterdam geboren schrijfster/actrice. “Maar ja, dan word je wakker en dan ga je toch maar weer aan het werk. Voor beide beroepen geldt: je doet het allemaal uit pure liefde voor het vak.”

Onverschrokken vroedvrouw

Khayame weet waarover ze praat. Tot enkele jaren geleden was ze naast actrice en scenarioschrijfster actief als verloskundige, geïnspireerd door haar oma van vaderskant, ‘een stoere, onverschrokken vroedvrouw’ in het Marokkaanse Rifgebergte. Khayame: “Ik ging verloskunde studeren omdat ik iets substantieels wilde bijdragen, iets doen waar mensen echt iets aan zouden hebben. Iemand bijstaan bij een bevalling is heel concreet. Dat is ook wat verloskunde tot zo’n mooi beroep maakt. Maar inmiddels denk ik dat als je iets moois op het podium neerzet, mensen daar ook echt iets aan kunnen hebben.”

Dat neemt niet weg dat Khayame met veel liefde terugkijkt op haar werk als verloskundige. “Ik vond het fantastisch. Ik voelde me tussen die vrouwen – veelal vrouwen natuurlijk maar ook enkele mannen – erg thuis.”

Waarom ze dan toch gestopt is? “Laat ik het zo zeggen dat ik een soort romantisch beeld van verloskunde had”, antwoordt ze. “Dat ik de hele dag naast een telefoon zou zitten die af en toe over zou gaan, waarop ik naar een bevalling zou rennen en dat ik dan tegelijkertijd een beetje kon schrijven. En dat klopt natuurlijk niet. Want, nou ja, die telefoon gaat gewoon de héle dag! Verloskunde is zo zwaar dat je het er echt niet een beetje ‘bij’ kunt doen. En dat schrijven kon ik ook niet laten.”

Inspiratiebron

Haar ervaringen heeft ze gebruikt als inspiratiebron voor De Poli, waarvan afgelopen najaar op zondagavond bij AVROTROS het eerste seizoen werd uitgezonden (geheel terug te kijken via NPO Start). “Het idee was al oud”, vertelt Khayame, die afstudeerde aan de Toneelacademie Maastricht en rollen had in onder andere Finals, De regels van Floor, Zina en De Luizenmoeder. “Ik wilde al heel lang iets maken over vrouwen en vrouwengeneeskunde, hoe we daarmee omgaan. Het oorspronkelijke idee was weliswaar al tig keer afgewezen, maar ik kon het toch niet laten varen. Toen ik vervolgens met Jelka van Houten en Susan Visser (Esther Bens en Patty in de serie, red.) in een voorstelling stond, kwamen we veel en lang met elkaar te praten over de maatschappelijke positie van vrouwen. Vervolgens hebben we mijn idee opnieuw opgepakt, nu samen, en heb ik een nieuwe pitch geschreven. Die kreeg uiteindelijk groen licht. Vervolgens is mijn coschrijver Rik van den Bos aan boord gekomen. Toen ging het echt helemaal leven. Ook de regisseurs Anna van der Heide en Tim Kamps hebben een groot aandeel in de serie gehad. Want je doet zoiets immers nooit alleen, het is altijd een teamprestatie.”

Saamhorigheid

Ter voorbereiding van De Poli sprak ze met talloze oud-collega-verloskundigen, mensen uit het toneelvak en artsen werkzaam in de seksuologie. Om inspiratie en ideeën op te doen, maar vooral ook om te horen waar ze zoal tegenaan lopen. “Er zijn heel veel momenten met cliënten geweest die heel bijzonder waren”, vertelt Khayame, gevraagd naar haar eigen ervaringen als verloskundige die ze gebruikt heeft voor de serie. “In een ziekenhuis bestaat zo’n bijzondere dynamiek. Alleen collega’s kennen en begrijpen dat. Die saamhorigheid die er heerst tussen collega’s met wie je de zorg deelt en met wie je samen aan het bed staat, vond ik heel bijzonder. En in de serie zie je dat terug.”

De generatiekloof, werk- en administratiedruk, het gebrek aan aandacht voor typische ‘vrouwenproblemen’ bin­nen de geneeskunde: in De Poli komen heel wat thema’s langs. “Het zijn gewoon de dingen die ik heb gezien”, zegt ze. “Iedereen heeft de beste bedoelingen, maar de samenwerking tussen de eerste en tweede lijn loopt niet altijd soepel. En binnen ziekenhuizen zijn er ook veranderingen die zorgen voor onrust en irritaties. Of het nu gaat om fusies, afdelingen die weg moeten of iemand die bedenkt dat collega’s evaluatie­­for­­mulieren voor elkaar moeten gaan invullen.”

Ze zegt het vak zwaar te vinden. “En het wordt ook echt steeds zwaarder. Ik heb te doen met vriendinnen die nog steeds in de zorg werken. De standaard in wat er van je gevraagd wordt om te leveren wordt hoger, terwijl de middelen en de tijd die je tot je beschikking hebt, steeds beperkter worden.”

Samensmelting

Vanzelfsprekend zullen sommigen zich afvragen of de personages uit De Poli gebaseerd zijn op bestaande mensen. Khayame lacht de vraag eerst geheimzinnig weg. “Ik ken ze allemaal, laat ik het zo zeggen”, aldus de schrijfster. “Maar ze zijn allemaal fictief. Het is een samensmelting van mensen die ik ken of ontmoet heb. Jelka’s personage Esther is gebaseerd op iemand van wie ik ooit les heb gehad.”

Behalve een cameorolletje in een scène rondom een consult over vrouwelijk genot (aflevering 8), zien we Dunya Khayame zelf niet als actrice in De Poli opdraven. Ging het niet kriebelen? “Nee. Ik houd van spelen, maar dit was anders. Ik vond het juist fijn dat ik dit met een bepaalde afstand kon maken. Mensen vragen me ook of het me niet zwaar viel om het script uiteindelijk over te dragen aan de regisseurs. En ja, dat is soms moeilijk, want iedereen heeft een mening en iedereen wil er wat mee. En niet iederéén snapt gelijk wat je hebt opgeschreven. Gelukkig zaten Rik en ik wel heel erg op één lijn, dus dat was heel fijn. Het waren ook allemaal geweldige collega’s. En op een gegeven moment vertrouw je ze gewoon. Je moet bovendien kunnen loslaten. Daarin zit misschien ook wel de grootste parallel met de zorg. Ook daar moet je op je collega’s kunnen vertrouwen. Je moet het sámen doen.”

De Poli en de Arts op Wielen

Hoe serieus nemen we zwangere vrouwen die pijn hebben? Waarom is er nog steeds geen eendenbek van siliconen? Het zijn maar twee van de vele vragen die de hoofdpersonages zich hardop afvragen in de ziekenhuisserie De Poli. Deze tiendelige comedyserie speelt zich af op een fictieve afdeling gynaecologie en verloskunde en stelt een aantal hardwerkende artsen, arts-assistenten, verpleegkundigen en verloskundigen centraal.

Aan het hoofd staat Harold Bens (Porgy Franssen), specialist van de oude stempel, die door de anderen vaak irritant wordt gevonden vanwege de gemakkelijke manier waarop hij met zaken omgaat. Terwijl Tobias (Chris Peters) aan zijn coschappen begint, probeert gynaecoloog Esther Bens (Jelka van Houten) een nieuwe, moderne aanpak, tot grote irritatie van haar vader Harold. Tussen de bevallingen door worstelt verpleegkundige Brigitte (Johanna Hagen) met de nasleep van een burn-out, kondigt gynaecoloog en oudgediende Agnes (Jacqueline Blom) haar ontslag aan en wordt verpleegkundige Patty (Susan Visser) op non-actief gesteld nadat er een klacht tegen haar is ingediend.

Hoogtepunt is de vierde aflevering, waarin arts Harold Bens voor­berei­dingen treft voor een interview voor Arts op Wielen, een knipoog naar Arts en Auto. Khayame: “Mijn moeder werkte vroeger als gynae­coloog en later als psychiater. Vandaar dat ik al van jongs af aan bekend ben met jullie blad. Jullie zijn een fenomeen, toch?”