Tussen emotie en distantie
Emoties van patiënten de ruimte geven, je eigen gevoelens toedekken… Wat is een goede balans tussen warme betrokkenheid en gepaste afstand?
Tekst: Anton van Tuyl | Beeld Carolyn Ridsdale
“Laatst ontdekte ik bij een zestiger een zwakke vaat-wand in de lies. Dat had hem fataal kunnen worden, aangezien hij twee weken eerder een hartaanval had doorgemaakt”, vertelt Wijnand Buisman (27), co-assistent interne geneeskunde in het Rode Kruis Ziekenhuis in Beverwijk. “Ik was blij dat ik op tijd een behandelbare oorzaak van de pijn in zijn been had gevonden. Maar toen ik hem hierover informeerde, begon hij te huilen.” Het bleek dat de patiënt altijd gezond was geweest en in korte tijd diverse complicaties kreeg. Dat werd hem te veel. Enkele dagen later ging het weer een stuk beter met hem. Wijnand: “Tijd is een belangrijke factor bij verwerking van emoties. En voor een patiënt staat een diagnose nooit op zichzelf. Je moet dus vooraf goed het dossier lezen, dan begrijp je de context beter.”
Tips voor evenwicht
- Lees jezelf in, luister goed en toon betrokkenheid.
- Tutoyeren werkt soms drempelverlagend, maar alleen als beide partijen dit willen.
- Geef waar nodig ruimte aan emoties van de patiënt of cliënt. Zeg dat emoties normaal zijn in moeilijke situaties. Dek je eigen ge– voelens toe, want de ander staat centraal.
- Een arm om een schouder kán soms goed werken, maar wees voorzichtig.
- Praat over moeilijke patiëntcontacten altijd even na met een collega.
Als (para)medicus moet je goed communiceren om de patiënt te kunnen begrijpen. Sinds de eeuwwisseling rukt daarom het communicatie-onderwijs op. Je zou verwachten dat studenten vooral moeite hebben met het brengen van slecht nieuws. “Maar voor veel studenten zijn breedsprakige patiënten het moeilijkst”, vertelt Jacqueline van Wijngaarden, docent communicatie- en attitude-onderwijs in Utrecht. “Netjes afkappen is echt een klus.”
Hoe ver moet je eigenlijk meegaan met de sores van de patiënt? “Je werkt met je hart, hoofd en handen, maar laat je ziel thuis”, zei een consultant tijdens een kenniscafé waarover Margo Brouns, bestuursvoorzitter CBOG (College voor de Beroepen en Opleidingen in de Gezondheidszorg), blogde op Skipr.nl. Niet iedereen was het daarmee eens. Een directeur van een zorginstelling vertelde over een zoen op het voorhoofd, waarna de cliënt rustig in slaap glijdt. “Nabijheid als professionaliteit”, vat Margo Brouns samen.
Geen omhelzing
“Het is weleens moeilijk om gepaste afstand te houden”, zegt Annika van Reeken (20). Ze heeft net haar derde jaar verloskunde afgerond in Amsterdam. “Je kunt een voorgeschiedenis hebben met een cliënt. Als er dan complicaties optreden, is het soms lastig objectief te blijven. Ook wanneer je jezelf herkent in een cliënt, kan het moeilijk zijn niet té betrokken te raken.” De opleiding schenkt veel aandacht aan de balans tussen persoonlijke verbondenheid en professioneel gedrag, vertelt Annika. “We reflecteren continu op ons functioneren. Bij twijfel bespreek je een situatie binnen je professionele kring.”
Annelies van Leeuwen (25, zesdejaars geneeskunde in Utrecht) heeft haar co-schappen achter de rug en kan emoties van patiënten goed van zich afzetten. “Als je meer ervaring krijgt, wordt het makkelijker. Het is wel goed om erover na te praten, bijvoorbeeld met een collega. Ik vind het belangrijk een goede relatie op te bouwen met een patiënt. Tutoyeren vind ik daarbij geen enkel probleem, maar een omhelzing geef ik liever niet.”
