Corpus Delicti. Een proces
Judith Rosmalen (Bemmel, 1971) is hoogleraar Psychosomatiek in het UMC Groningen. Haar favoriete pil: de roman Corpus Delicti. Een proces van de Duitse schrijfster Juli Zeh.
Tekst: Frank van Kolfschooten | Beeld: Marcel J. de Jong/DB
“De allereerste zin van Corpus Delicti. Een proces is al intrigerend”, vertelt Judith Rosmalen, hoogleraar Psychosomatiek in het UMC Groningen. “De roman opent met de WHO-definitie van gezondheid als ‘een toestand van totaal lichamelijk, geestelijk en sociaal welzijn en niet uitsluitend de afwezigheid van ziekte’. Die zin zet je meteen al aan het denken over wat gezondheid nu eigenlijk is.”
De Duitse schrijfster Juli Zeh schetst in Corpus Delicti een autoritaire samenleving waarin het streven naar gezondheid en preventie van ziekte op de spits is gedreven. Er zijn wetten en regels ingevoerd (De Methode) waaraan iedereen zich moet houden en die ervoor moeten zorgen dat ziekte niet meer voorkomt. Er zijn overal sensoren om het gedrag van mensen te monitoren, ook in hun lichaam. Overtredingen worden bestraft. De roman volgt het proces tegen bioloog Mia Holl, die is gaan twijfelen aan De Methode na de zelfmoord van haar broer. Als zij op een zwak moment een sigaret opsteekt, moet ze voor de rechter komen vanwege misbruik van een toxische stof.
“Zeh vergroot een aantal hedendaagse ontwikkelingen uit en laat op beklemmende wijze zien wat voor soort maatschappij je dan krijgt”, zegt Rosmalen. “Ziekte is daarin geen privéaangelegenheid meer, omdat de maatschappij ervoor moet opdraaien. Uitgangspunt is dat je door wilskracht gezond kunt blijven en ziekte je eigen schuld is. Het wordt gezien als een gebrek aan overtuiging en controle over jezelf.”
‘Gezondheidsproblemen horen onlosmakelijk bij het leven’
De WHO-definitie van gezondheid is gedateerd, vindt Rosmalen, omdat totaal lichamelijk, geestelijk en sociaal welzijn een utopie is. “Er bestaat een betere definitie, die er rekening mee houdt dat gezondheidsproblemen onlosmakelijk bij het leven horen. Centraal in die definitie staat het vermogen van mensen om zich aan te passen aan ziekte en de regie over hun leven te behouden.”
De begrippen gezondheid en ziekte zijn vast onderdeel van Rosmalens colleges over onbegrepen klachten. “Bij onbegrepen klachten worden soms diagnoses als fibromyalgie of prikkelbaredarmsyndroom gesteld. Hierbij speelt ook de discussie of er dan sprake is van een ziekte. Patiënten met onbegrepen klachten stuiten vaak op onbegrip. De schuldvraag komt bij hen sneller om de hoek kijken dan bij patiënten met een objectief aangetoonde afwijking. Vaak wordt aangenomen dat de klachten te maken hebben met persoonlijkheid of gedrag. Daardoor voelen patiënten zich niet altijd serieus genomen.”