De Unionsleden: trappen van Noorwegen naar Zweden

De Unionsleden is een grensoverschrijdende fietsroute die in het teken staat van een historisch vredesverdrag tussen Noorwegen en Zweden. Reisjournalist Jessica de Korte fietste de thematische tocht, die slingert door bossen en langs meren, industrieel erfgoed en knusse koffietentjes.

Een gravelpad slingert naar een meertje. Aan het water staat een voornaam, grijs houten huis, met een spitse, speelse toren. Het is de oude pastorie van het op ongeveer 45 kilometer ten zuidoosten van Oslo gelegen dorp Spydeberg. In de Prestegården, een romantische tuin die eind achttiende eeuw werd ontworpen door pastoor Jacob Nicolai Wilse, serveren vrijwilligers op zomerse zondag­middagen vafler (wafels) en koffie. Op de overige dagen klinkt er enkel vogelgefluit.

Hier, midden op het platteland, kwamen op 8 augustus 1814 de Noorse koning Christian Frederik en het kabinet bijeen om te praten over een wapenstilstand met Zweden. Eerder dat jaar had Noorwegen met zijn buurland gebroken door een eigen grondwet aan te nemen en de Deense kroonprins Christian Frederik als koning te kiezen. Zweedse troepen vielen op 26 juli 1814 Noorwegen binnen.

De pastorie van Spydeberg ligt op de Unions­leden, een fietsroute in het zuidoosten van Noorwegen en het westen van Zweden met als thema de unie die na vredesonderhandelingen tot stand kwam. De route voert over stille landwegen en gravelpaden, door dichtbegroeide bossen, langs meren en eeuwenoude sluizen. In Noorwegen staat de historie voorop, in Zweden de ruige natuur.

Het beginpunt is Møllebyen, het historische centrum van het stadje Moss, waar de Mosse­fossen-waterval in de twintigste eeuw de molens voor de steen-, papier- en ijzerfabrieken aandreef. De oude rode bakstenen gebouwen met hun gietijzeren ramen vormen nu een uitgaanscentrum met restaurants, cafés, een bioscoop en industriemuseum. Hier bevindt zich ook het Konventionsgaarden, een sierlijk geel gebouw waar nog diezelfde zomer van 1814 een vredesakkoord werd ondertekend.

Grensovergang

Na Moss voert de fietsroute al snel het bos in. Omhoog en omlaag, door een gevarieerd landschap met rotsen en hier en daar een huis. In het dorp Kirkebygden glinstert het kerkje Våler, met zijn witte stenen en bruinrood geschilderd hout. Dames wandelen naar de communie­viering in traditionele jurken met geborduurde bloemen. Bij Meisen ligt op een heuvel het fort Høytorp, gebouwd tussen 1912 tot 1918 om de Zweden weg te houden.

Na een mistroostig, leeg douanegebouw slingert de route Zweden in. Midden in het bos geeft een geel bordje de grensovergang aan. Wat al snel opvalt, is dat Zweden verder is op fietsgebied. In Noorwegen wil nog wel eens een bordje ontbreken en moet je als fietser soms over een drukke weg, maar in Zweden lijkt alles te kloppen. In plaats van moderne zakenhotels zijn er sfeervolle B&B’s in houten huizen, idyllisch gelegen aan het water.

De vele Tesla’s die ik in Noorwegen zag rondrijden, zijn afwezig in het straatbeeld van Zweden. De rust overheerst. Wat wel hetzelfde is: industrieel erfgoed, omgedoopt tot musea en koffietentjes. Met hun gezelligheid bieden ze een welkome afwisseling na urenlang fietsen door bossen. De Zweden koesteren hun koffiemomentje, fika: genieten van filterkoffie met een lekkernij erbij, zoals chokladbollar of kannellbulle. Voor koffie en ijs kun je ook terecht in het voorheen industriële plaatsje Lennarts­fors. Daar passeren kanoërs via door drie uit de rotsen uitgegraven sluizen die het Dals­land-kanaal met het meer Lelång verbinden; een hoogteverschil van 7,5 meter.

Allemansrecht

Op het Zweedse deel van de Unionsleden doemt het ene na het andere magische meer op. Soms is er even asfalt, dan weer gravel. In de bossen valt overal wat lekkers te plukken, van frambozen tot bessen. Dankzij het allemansrecht mag iedereen zelf zijn kostje bij elkaar scharrelen. We zien dan ook geregeld locals met tasjes door de bossen lopen.

Een duik in het water bij B&B Edsleskogs Wärdshus is ijskoud, maar laat de vermoeide spieren heerlijk tintelen. Daarna volgt een diner in de tuin, terwijl de lucht oranje kleurt. Als horeca even lijkt uit te blijven op de laatste fietsdag, staat bij Hembygdsgården een uitnodigend bordje met daarop kaffe langs de weg. Betalen kan alleen met een Zweedse app. “Jullie krijgen de koffie wel van mij”, zegt gastvrouw Gerd Carling. “Een zelfgebakken koekje erbij?” Daarna geeft ze spontaan een rondleiding door de uit 1815 daterende boerderij, met boven een klein museum, tot stand gekomen met hulp van de plaatselijke handwerkclub.

Eindbestemming Karlstad ligt aan het Vänermeer, het grootste meer van Zweden. Studen­ten zitten te kletsen op bankjes langs het kanaal. Voor het stadhuis prijkt het vredes­monument, als herinnering aan de ontbinding van de unie in 1905. Het beeld toont een vrouw met een gebroken zwaard, haar voet op het hoofd van een soldaat. Zweden erkende Noorwegen voortaan als onafhankelijk land. Het is toch goed gekomen tussen de twee buren. Gelukkig maar.

De geheel bewegwijzerde Unionsleden – genomineerd voor Fietsroute van het Jaar 2024 – is 350 kilometer. Op de Engelstalige site en.unionsleden.com staat een uitgebreide beschrijving en is de gps-route te downloaden. Moeilijkheidsniveau: gemiddeld.

In Noorwegen is er een noordelijke lus voor wie meer door de natuur wil fietsen. Veel koffietentjes, restaurants en musea langs de route zijn alleen ’s zomers open. Accommodaties raken snel vol, dus van tevoren reserveren is verstandig. Vanwege de gravelpaden is een fiets met brede banden een aanrader. Van het eindpunt Karlstad terug naar beginpunt Moss mogen fietsen alleen mee op de Noorse treinen van VY. Voor verzorgde individuele Unionsleden-fietsvakanties, zie vostravel.nl en naarhetnoorden.nl.