Favoriete pil – De dood van Ivan Iljitsj

Judith Voogt (Maartensdijk, 1989) is anios interne geneeskunde in het Diakonessenhuis in Utrecht en promoveert dit jaar op medisch leiderschap. Haar favoriete pil: De dood van Ivan Iljitsj van de Russische schrijver Leo Tolstoj.

Beeld De Beeldredaktie/Maarten Boswijk

“De dood van Ivan Iljitsj is vilein en grappig tegelijk en heel luchtig geschreven, terwijl het toch over een ernstig onderwerp gaat”, zegt de Utrechtse arts Judith Voogt. “Tolstoj slaagt er ook in om je aan het denken te zetten over je eigen leven. Waarom doe ik wat ik doe en wil ik dat eigenlijk wel?”

Tolstojs novelle gaat over een hooggeplaatste jurist bij het Gerechtshof in Sint-Petersburg die plotseling last krijgt van hevige buikpijn. De ene na de andere dokter onderzoekt hem, maar niemand weet wat hem mankeert. “Dat verbergen ze achter moeilijke bewoordingen en onzinnige diagnoses en ze draaien om zijn vraag heen of hij doodgaat, want dat beschouwen ze als een aantasting van hun gezag”, zegt Voogt. “Heel pijnlijk is ook dat zijn vrouw en collega’s hem het gevoel geven dat hij iedereen tot last is met zijn ziekte.”

Pas als Ivan Iljitsj voor zichzelf tot de conclusie is gekomen dat hij zal sterven, kan hij stoppen met het het ophouden van de schone schijn, zoals hij zijn hele leven heeft gedaan. “Heel mooi en verdrietig is dat hij alleen troost vindt bij zijn huisbediende Gerasimov, die zichzelf wegcijfert om de pijn van zijn baas te verlichten.”

‘Tolstoj slaagt erin je aan het denken te zetten over je eigen leven’

Nederlandse dokters draaien niet zo om de zaken heen als de gewichtig doende artsen van Ivan Iljitsj, zegt Voogt. “We zijn eerder te direct, bijvoorbeeld voor patiënten uit islamitische culturen die er veel moeite mee hebben als een arts heel expliciet is over de snel naderende dood.” Voogt werkte in het kader van haar opleiding in de geriatrie, een specialisme waar de dood een onvermijdelijk onderwerp is en door de leeftijd van de patiënten ook makkelijker bespreekbaar is. “Daar stellen artsen andere vragen die erop gericht zijn om de laatste fase van iemands leven zo prettig mogelijk te maken”, zegt Voogt. “Wat is er belangrijk nu ik deze patiënt niet kan redden?”

Het gesprek gaat dan vaak over ogenschijnlijk kleine dingen, die ook Ivan Iljitsj zo waardeerde van zijn huisbediende, legt Voogt uit. “Pijn verlichten door de aanpassing van een stoel of iets aanbrengen in huis waardoor een patiënt nog zelfstandig kan blijven lopen. Mensen willen zo lang mogelijk een gevoel van autonomie houden, ook als ze weten dat hun einde nadert. Dat wil familie nog weleens vergeten, uit bezorgdheid over de veiligheid van hun dierbaren.”

Delen