Favoriete pil – Sapiens. A Brief History of Humankind

Roland Thijs (Amsterdam, 1974) is neuroloog bij epilepsiecentrum Sein en het Leids Universitair Medisch Centrum. Zijn favoriete pil: Sapiens van de Israëlische historicus Yuval Noah Harari.

Tekst: Frank van Kolfschooten – Beeld: De beeldredaktie/Floren van Olden

“Sapiens heeft mijn kijk op de wereld veranderd”, zegt neuroloog Roland Thijs. “Harari’s boek is nog lang door mijn hoofd blijven spelen en ik zie om me heen steeds meer voorbeelden die aansluiten bij zijn ideeën. Sapiens gaat over de geschiedenis van de mensheid, maar Harari heeft daarbij een heel ander vertrekpunt dan traditionele geschiedschrijvers, die vaak beginnen bij oude culturen.”

Harari stelt zich de vraag hoe het mogelijk is dat een diersoort die 70.000 jaar geleden nog een nietig zoogdier was in de Afrikaanse savanne en voortdurend voor zijn leven moest vrezen, nu onze planeet domineert. Volgens Harari komt dat doordat er bij mensen geen maximum zit aan het aantal mensen waarmee ze kunnen samenleven. “Mensen zijn in staat om ook mensen te vertrouwen buiten de groep waarmee ze direct fysiek contact hebben”, legt Thijs uit. “Dat vertrouwen is gestoeld op het menselijk vermogen om overtuigingen te creëren en te delen, fictie dus. Op basis daarvan zijn religies en naties ontstaan, maar ook geld, dat immers maar een papiertje is. Die gedeelde overtuigingen hebben een enorme kracht, soldaten aan het front zijn zelfs bereid ervoor te sterven.”

‘We hebben de mythes nodig om vooruit te komen’

Overtuigingen spelen ook een grote rol in de geneeskunde. Evidence based medicine (EBM) is daar ironisch genoeg ook een voorbeeld van, zegt Thijs. “EBM is uitgeroepen tot de enige toetssteen om objectief te bepalen of een behandeling effect heeft en om behandelingen zonder bewijs, gebaseerd op overtuigingen, uit te bannen. Alle goede dingen ten spijt, is EBM tot een mythe verworden door de geneeskunst te reduceren tot een randomised controlled trial. Veel bestaande, effectieve behandelingen in de geneeskunde zijn niet evidence based en zullen dat ook nooit worden.”

Ook de beeldvorming over wat een dokter nu eigenlijk doet, stoelt op een gecultiveerde mythe. “We leren onze kinderen allemaal dat dokters mensen beter maken, maar dat kunnen dokters vaak helemaal niet”, zegt Thijs. “Als neuroloog word ik veel geconfronteerd met chronische, invaliderende ziektes, waar geen kruid tegen gewassen is. Ik ben dan niet die heroïsche dokter in een witte jas die je in de film voorbij ziet flitsen. Mijn geneeskracht beperkt zich in deze situaties tot een luisterend oor, maar dat willen we niet aan de grote klok hangen.

We hebben de mythes nodig om vooruit te komen. En die mythes hebben ons ook heel ver gebracht.”