Favoriete pil: Shadow Life

Aagje Swinnen (Lommel/België, 1976) is hoogleraar Aging Studies aan de Universiteit Maastricht. Haar favoriete pil: de beeldroman Shadow Life van de Japans-Canadese auteur Hiromi Goto.

“Shadow Life is een beeldroman met magistrale scènes en fraaie zwart-wittekeningen in scherpe contrasten, die je ook met weinig woorden weet te raken”, zegt de Maastrichtse hoogleraar Aging Studies Aagje Swinnen. “Ik ken geen ander stripverhaal dat het leven van een oudere vrouw zo invoelend neerzet. Prachtig is bijvoorbeeld hoe het oudere vrouwenlichaam onbeschaamd wordt getoond in bad.”

De Japans-Canadese Hiromi Goto volgt in haar beeldroman de 76-jarige Kumiko, een weduwe van Japanse komaf, die op aandringen van haar dochters (wellicht vanwege geheugenproblematiek) in een verzorgingshuis is gaan wonen. Ze vertrekt daar zonder het haar dochters te vertellen en betrekt een appartementje. “Niet uit onvrede over de zorg, maar omdat ze nog iets over haar eigen leven te zeggen wil hebben”, vertelt Swinnen.

‘Een beeldroman die met weinig woorden weet te raken’

Door het verhaal heen wordt Kumiko sluipend gevolgd door de dood, die in allerlei duistere gedaanten opduikt, bijvoorbeeld als kat of spin. Kumiko laat zich niet van de wijs brengen en gaat zelfs, als in een soort parodie op Superman of Wonderwoman, de strijd aan met de dood door hem te lijf te gaan met de stofzuiger, op te zuigen en de stofzuigerzak dicht te binden. “Shadow Life is soms heel komisch en eindigt ook niet somber, maar hoopvol en verbindend met een familietafereel waarin Kumiko geniet van het gezelschap van haar dochters en een hervonden oude liefde. De boodschap is dat je op oude leeftijd niet hoeft samen te vallen met je gebreken, maar nog op zoek kunt naar een nieuwe invulling van je bestaan met nieuwe en hernieuwde contacten.”

Swinnen is zich als literatuurwetenschapper gaandeweg steeds meer gaan verdiepen in de manier waarop ouderen worden neergezet in literatuur. Ze raakte in Nederland betrokken bij de zorg voor ouderen die leven met dementie na een studiebezoek aan Gary Glazner, oprichter van het Alzheimer’s Poetry Project. Hij leerde haar methodes om via poëzie te werken met mensen die op een psychogeriatrische afdeling leven.

“Daarbij laat je een groep ouderen bijvoorbeeld een regel poëzie herhalen, ondersteund met ritmische gebaren – zoals klappen van handen of stampen van voeten – en met gebaren die de betekenis van het gedicht uitbeelden, en dat steeds opnieuw”, legt Swinnen uit. “In dat spel van herhaling ontstaat verbinding tussen de deelnemers. Het is wonderbaarlijk om te zien dat je ouderen, die op zeker moment moeilijker met woorden te bereiken lijken te zijn, via poëzie toch nog zintuiglijk kunt raken en plezier kunt laten beleven.”