Niet te snel kiezen

Je weet het zeker: je wordt kinderarts of huisarts, praktijkhouder of zzp’er, veearts of juist gezelschapsdierenarts. Maar tijdens je studie kantelt dat beeld, ontstaan er soms twijfels. Hoe komt dat? En hoe zorg je ervoor dat je het juiste pad neemt? ‘Kies met je hoofd, je hart en je lijf.’

Die heldhaftige chirurg van tv, je eigen huisarts, de fysiotherapeut op de hoek: veel studenten baseren hun loopbaankeuzes op het beeld dat ze hebben van een beroep. Dat zegt gezondheidswetenschapper Sophie Querido, die promoveerde op het beroepskeuzeproces van geneeskundestudenten en basisartsen. “Vervolgens kom je tijdens je studie in aanraking met andere specialismen of afstudeerrichtingen en manieren van werken, waardoor dat beeld kan verschuiven.” En dat is helemaal prima, zegt Querido. “Het is juist mooi als je openstaat voor alle mogelijkheden die er zijn. Ik moedig dat aan: ontdek vele, ook onbekende, specialismen of richtingen en wacht zo lang mogelijk met definitief kiezen wat je wilt worden. Zo geef je jezelf keuzeruimte.”

Dat vindt ook dierenarts en coach Chantal Duijn, gepromoveerd op diergeneeskundig onderwijs. “Aan het begin van hun studie hebben veel studenten een bepaald doel voor ogen, maar dat wordt al snel in de war geschopt, niet zozeer nadelig. Als je begint met de studie doe je veel vanuit je familie en je eigen achtergrond. Door het studeren, de nieuwe omgeving en de nieuwe mensen om je heen, krijg je vaak nieuwe inzichten. Wat goed is. Neem je hele studietijd om af te tasten wat je wilt, wat je nodig hebt, wie je bent. Want als je op je achttiende gaat studeren, moet je ook nog worden wie je bent.”

Zo breed mogelijk

Hoe doe je dat dan, dat aftasten? En waar baseer je je keuzes op? Querido merkte dat de ervaringen die geneeskundestudenten opdoen in een specialisme tijdens coschappen heel bepalend zijn voor hun keuze. Specialismen als chirurgie, interne geneeskunde en kindergeneeskunde blijven populair, maar dat verandert wel. Er is tegenwoordig meer aandacht – in coschappen en onderwijs – voor vakgebieden als sociale geneeskunde en ouderengeneeskunde. Daardoor neemt de interesse voor die voorheen minder populaire vakken toe. Querido: “Coschappen en stages zijn heel belangrijk in het beroepskeuzeproces. Hierdoor zie je van dichtbij wat er allemaal komt kijken bij een bepaald vakgebied, maar krijg je ook een gevoel bij bijvoorbeeld de dynamiek. Probeer daarom je coschappen – of stages, bij andere studies – zo breed mogelijk te doen. Of ga na je studie een tijdje werken als anios. Zo kom je erachter wat jij wilt en wat bij jou past. Ervaar het eerst, neem de tijd om hierop te reflecteren en dan je keuze te maken.”

Waanzinnig goed

Ook Duijn is voorstander van zoveel mogelijk ervaren en ontdekken tijdens en net na je studie. Ze ziet dat veel diergeneeskundestudenten al in een dierenartspraktijk werken. Duijn: “Dat is natuurlijk waanzinnig goed.” Verder is meelopen, meelopen, meelopen haar devies, en dan het liefst bij praktijken die zoveel mogelijk van elkaar verschillen. “Kijk wat bij je past: een keten of een onafhankelijke praktijk, een grote of kleine praktijk, een groot of klein team. En laat je daarbij niet leiden door wat bij een ander past, wat ook wel eens gebeurt.”

Zo sprak ze laatst een dierenarts, bij wie tijdens Duijns workshop over werkgeluk het kwartje was gevallen. “Ze zei: ‘Nu weet ik waardoor ik niet bij mijn vorige praktijk paste.’ Ze vertelde dat ze eerder in een heel leuke en supergezellige praktijk werkte, maar toch dacht: dit is het niet. Dat voelde voor haar heel raar. In haar huidige praktijk is het veel minder gezellig, maar zit ze toch meer op haar plek. Nu weet ze dat dat komt omdat zij resultaten en doelen belangrijker vindt dan de sfeer.”

Nog iets dat Duijn wil meegeven: een goede keuze zit niet in de einduitkomst. “Een goede keuze maak je als je goed hebt nagedacht over de opties die je hebt. Misschien denk je na een halfjaar wel: met het inzicht van nu zou ik een andere keuze hebben gemaakt. Maar dat maakt de keuze niet fout, want die heb je met de beste bedoelingen van de wereld gemaakt. Bedenk ook: welke keuzes zijn onomkeerbaar? Bijna geen enkele. Je kunt een keuze altijd herzien en iets anders gaan doen.”

Levende bewijs

Duijn is daar zelf het levende bewijs van. Ze studeerde af als landbouwhuisdierenarts, met het idee fulltime te gaan werken als dierenarts. Maar vlak voor haar afstuderen werd haar gevraagd te promoveren, wat ze deed. Ze maakte bovendien de overstap naar gezelschapsdieren. En inmiddels werkt ze als coach voor dierenartsen. Niet omdat ze het niet meer leuk vond om als dierenarts te werken, trouwens, maar ze denkt op deze manier meer te kunnen betekenen voor de beroepsgroep, als ‘professioneel luisterend oor’.

Zo’n luisterend oor is het belangrijkste dat een zorgprofessional kan gebruiken in het eerste jaar na afstuderen, zegt Duijn. “Alles verandert dan: je verhuist, je vrienden waaieren uit, je hebt opeens de verantwoordelijkheid, je hebt te maken met leven en dood. Dat is heftig.” Soms komt daar ook twijfel bij: is dit het? Dierenarts, arts of paramedicus worden is voor veel studenten een jeugddroom die ze volledig geromantiseerd hebben, zegt Duijn. “Maar werken is gewoon niet altijd leuk. Dat hoeft ook niet. Maar het is wel fijn als het over­grote deel van wat je doet leuk is.”

En ook als iets niet zo leuk blijkt, is dat leerzaam, zegt Duijn. Laatst hielp ze bijvoorbeeld iemand die pas afgestudeerd was met het opstellen van haar cv. Het viel Duijn op dat ze haar bestuurs­jaar daar niet op had gezet. “Zij zei: ‘Ik vond dat helemaal niet leuk, straks gaan ze daar iets over vragen.’ Maar dan heb je júist een fantastisch verhaal. Je kunt uitleggen waarom dat niets voor jou is. Het gaat er steeds om: blijf bij jezelf.”

Identiteit ontdekken

Bij jezelf blijven, daar heeft Querido praktische tips voor. Ze schreef naar aanleiding van haar proefschrift, samen met Angèle van de Ven, de loopbaan­pocket HEEL de dokter; leven en werken met zin over het ontdekken van je identiteit, ambities en mogelijkheden als arts. Daarin staan vragen die je jezelf als (para)medisch student kunt stellen om erachter te komen wat bij jou past. Querido: “Bijvoorbeeld: wat daagt jou uit, waar krijg je energie van, wie ben jij, wat streef je na, hoe wil je dat je leven er over tien jaar uitziet?

Je kunt ook eens een jonge of juist ervaren zorgprofessional hierover spreken. Hoe hebben zij hun keuzes gemaakt, waardoor blijven zij enthousiast, hoe houden zij alle ballen in de lucht? Dat kan lastig lijken iemand hiervoor te vinden, maar bijna elke zorgprofessional vindt het leuk om hierover te vertellen. En het helpt jou om een goede keuze te maken.”

Vergeet ook je privéleven niet, zegt Querido. “Het gaat niet alleen om jou als zorgprofessional, maar ook om wie je als mens wilt zijn. Hoe balanceer je hiertussen? Sport je bijvoorbeeld veel, doe je vrijwilligerswerk, ambieer je een groot gezin? Of ben je iemand die graag tijd en rust neemt voor dingen? Dan is een tachtigurige werkweek misschien niet je ideaal.”

Een laatste tip van haar: kies met je hoofd, je hart en je lijf. “Je kan allerlei rationele keuzelijstjes maken, maar het is ook belangrijk om naar je gevoel te luisteren. Sta af en toe stil en stel jezelf de vraag: hoe is het nu met mij? Wat voel ik in mijn lichaam? Wat gebeurt er in mijn buik? En wat betekent dit voor mij? Zo kun je keuzes maken die ook echt bij je passen.”