Zorg op maat

Mohammed Benzakour (Marokko, 1972) is schrijver/columnist en socioloog. Voor Yemma (2013), een ode aan zijn moeder, ontving hij de E. du Perron-prijs. Zijn nieuwste boek, De reus uit de Rif, is een eerbetoon aan zijn in 2021 overleden vader. Afgelopen juni werd het uitgeroepen tot NPO Radio 1 Non-Fictie Boek van de maand.

In 2010 sloeg het noodlot toe: moeder kreeg een herseninfarct. Ze raakte halfzijdig verlamd, belandde in een rolstoel, maar het ergste: ze verloor haar spraak. Een jaar lang werd ze opgenomen in een Rotterdams revalidatie­centrum. In dat bewogen jaar heb ik goed kennis gemaakt met de verpleegwereld.

De meeste Marokkaanse en Turkse ouderen beheersen de Nederlandse taal zeer gebrekkig, zijn nooit naar school gegaan. De vaders zwoegden in de fabrieken en de moeders zorgden voor schone kleertjes en dampende pannen. Voor iets anders was toen geen tijd en geen noodzaak; daar waren de kinderenvoor. Bovendien wilde deze generatie mettertijd toch terugkeren naar de warme bergen van Anatolië en de Rif.

Maar de wind waaide anders: ze zijn gebleven. Zodat moeder als een van de eersten aanklopte op de poorten van de zorgwereld – en het was alsof een buitenaards wezentje was neergedaald. Een voorbeeld. Moeder kreeg een logopediescreening. Maar wat bleek? Alle methodieken veronderstelden dat de cliënt geletterd is. Moeder snapte geen jota van de opgaven, tekeningen en symbolen; allemaal zeer schools, wat niet werkt bij ongeschoolden. Ze gokte maar wat en alles gokte ze fout. Zelfs als ze niet afatisch was, had ze alles fout ingevuld. Dus dacht ik: is het niet beter als de methodiek zich aanpast aan de cliënt in plaats van andersom? Op alle brochures van het verpleeghuis las ik immers ‘zorg op maat’.

Alle methodieken gaan uit van een geletterde cliënt

Intussen had ik me behoorlijk ingelezen in de logopedie en ontdekte ik het bestaan van (in het buitenland) succesvolle klank-en-melodietherapieën. Omdat mijn moeder haar hele leven uit de koran reciteerde, zangerig en op rijmrefrein, dacht ik het ei van Columbus gevonden te hebben. Dus gaf ik de logopedist de gouden tip om recitaties van koranverzen te gebruiken en daarmee te oefenen. Haar reactie: “Sorry meneer, maar ik ga mij niet verdiepen in de islam.”

Toen stelde ik maar zelf een oefenpakketje samen. Ik uploadde koranverzen van YouTube op mijn smart­phone en het weinige dat ik in één week met moeder bereikte, was al meer dan vier maanden gediplomeerde logopedie. Maar ik was te laat. Na de eerste drie maanden schijnt de kans op succes nihil.

Tot op een dag een kettingslot op het hok zat…

Ander voorbeeld. Op een zeker moment stopte moeder met eten. Ze schoof telkens het bord van zich af. Ik dacht: de Hollandse verpleegkost (tot snot gekookte bietjes en witlof met jus) komt natuurlijk haar neus uit. Ze mist haar eigen vertrouwde gerechten. Ik maakte een schema met mijn broers en zussen en om beurten brachten we zelfgemaakte spijzen mee: sardientjes met tomaat, kiptajine met rozijnen, couscous met lam, honingzoete muntthee, amandelkoekjes. Wat een feest; ze schrokte als een uitgehongerde soepgans! Maar na anderhalve week gooide men roet in het eten.

De restauranteigenaar kwam naar mij toe: “Mijnheer Benzakour, het is niet de bedoeling dat families hun eigen prakkie van huis meenemen en dat hier in mijn kantine opeten. Als iederéén dat doet, kan ik evengoed de tent sluiten.” Mijn verweer dat niemand dat doet, dat wij de enige Marokkaanse familie zijn, mocht niet baten. Regels zijn regels. Het mocht wel in de tuin, maar daar regende het altijd. Ik was radeloos. Uiteindelijk belandde ik per ongeluk in de kelder. Daar vond ik een rommelhok vol dozen met kerstversiersels, kaarsen en ballen. Ik dekte de tafel met mooie kaarsen en moeder en ik hebben daar de hele winter, in het diepste geheim, harirasoep en sardientjes gepeuzeld. Wat een lol!

Op deze plek verhalen schrijvers, journalisten en publicisten over een persoonlijke ervaring met de gezondheidszorg en houden ze (para)medici een spiegel voor.