Politiek: Geneeskunde

Waarom gaan zorgprofessionals de politiek in? We vroegen het aan drie artsen die actief zijn in ‘Den Haag’: Jan Anthonie Bruijn, Henk van Gerven en Peter van der Voort. “In de geneeskunde kun je veel doen voor de gezondheid van individuen. Maar je moet de politiek in om dat voor iedereen te doen.”

Tekst: Tim Luimes | Beeld: Tamar Smit

Hoe goed zorg werkt, hangt natuurlijk af van hoe een arts zijn werk doet. Maar het wordt net zo goed bepaald door hoe de organisatie en wetgeving geregeld zijn, denkt Peter van der Voort, de 55-jarige intensivist in het Universitair Medisch Centrum Groningen en tevens kersvers D66-Eerste Kamerlid.

“Neem reanimatie: feitelijk doen we precies hetzelfde als twintig jaar geleden. We geven nog steeds een elektrische schok met een defibrillator. Maar de resultaten zijn de afgelopen tien, twintig jaar enorm verbeterd. Hoe komt dat? Omdat de apparaten op veel meer plekken beschikbaar zijn. Wetgeving dus: het regelen van de zorg.”

‘Neem reanimatie: feitelijk doen we precies hetzelfde als twintig jaar geleden’

Daarom maakte de intensivist kort geleden de stap naar de politiek als
Eerste Kamerlid voor D66; ten tijde van dit interview heeft hij zijn tweede dag in de Senaat. En hij is niet de enige zorgprofessional die zo’n stap maakte. Arts en Auto interviewde drie artsen die de keuze maakten om de politiek in te gaan over hun motivaties en drijfveren.

Naast Van der Voort spreken we met de 64-jarige voormalig huisarts Henk van Gerven die sinds 2006 voor de SP in de Tweede Kamer zit. En met de 62-jarige Jan Anthonie Bruijn, hoogleraar immunopathologie in het Leids Universitair Medisch Centrum, die zeven jaar geleden Eerste Kamerlid voor de VVD werd en sinds een half jaar voorzitter is van de Senaat.

NLBeter

Ook leggen we contact met de nieuwe politieke partij NLBeter – opgericht door psychiaters Esther van Fenema en Ronald Mann, en cardioloog Janneke Wittekoek. De partij wil meedoen aan de Tweede Kamerverkiezingen van maart 2021. We vragen hen om een interview, maar ze willen niet meewerken aan dit artikel. “Op dit moment zijn we erg druk met het verder uitbouwen van onze partij”, laat Mann weten. Los van ideologische verschillen hebben deze artsen en psychiaters een ding gemeen: ze maakten of willen de stap maken naar politiek. Waar komt die behoefte vandaan?

Jan Anthonie Bruijn heeft het altijd al belangrijk en mooi gevonden om zich in te zetten voor het algemeen belang, zegt hij. Door de jaren heen vervulde hij verschillende functies in het openbaar bestuur, de zorg en het onderwijs. “Naast mijn medische werk in het LUMC, waar ik veel met individuele patiëntenzorg heb te maken, wilde ik me ook inzetten voor iedereen.”

De behoefte om zijn baan als arts op te zeggen en fulltime politicus te worden, voelde hij nooit. Maar dat was ook niet nodig toen hij ruim zeven jaar geleden gevraagd werd door de VVD om lid van de Eerste Kamer te worden, dat kost een dag in de week. Het voorzitterschap, dat hij sinds een half jaar vervult, kost tweeëneenhalve dag, de rest van de week werkt Bruijn met patiënten of geeft hij les in het LUMC.

De precisering van wetgeving was voor hem het doel om de politiek in te gaan. Wetten maken gebeurt in de Tweede Kamer, de controle in de Senaat. “Wat gaan deze wijzigingen betekenen? Wat merken de mensen in het land ervan?”

Zo besloot minister Bruins van Volksgezondheid in oktober 2019 zijn wetsvoorstel tot vergroting van investeringsmogelijkheden in de medisch-
specialistische zorg in te trekken en te gaan werken aan een beter wetsvoorstel, nadat bleek dat de Senaat grote twijfels had over de uitvoerbaarheid ervan, zegt Bruijn. “Dat is onze taak, daarom ben ik de Eerste Kamer ingegaan. Dat voelt ontzettend belangrijk.”

‘Wat gaan deze wijzigingen betekenen? Wat merken de mensen in het land ervan?’

Voor Henk van Gerven, voormalig huisarts en Tweede Kamerlid voor de SP, zijn politiek en geneeskunde onlosmakelijk verbonden met elkaar. Hij raakte in de jaren zeventig, tijdens zijn studie, betrokken bij de toen nog ‘Socialistiese’ Partij, werd daarna huisarts, gemeenteraadslid en wethouder in Oss.

“Politiek, dat is geneeskunde in het groot”, zegt het SP-Kamerlid. “In de geneeskunde kun je heel veel doen voor de gezondheid van individuen. Maar je moet de politiek in om dat voor iedereen te doen.” Van Gerven: “Mijn ultieme doel is dat de verschillen tussen mensen kleiner worden. Dat iedereen dezelfde kans heeft op een gezond en gelukkig leven. Gezondheid is de hefboom voor verandering, los van alle politieke verschillen.”

Daarom ging hij naar de Tweede Kamer. “Er zijn duizenden huisartsen en medisch specialisten, maar er zijn maar honderdvijftig Tweede Kamerleden. In het parlement kun je zorgen dat iedereen genoeg heeft om een leven te leiden dat verantwoord is”, zegt de SP’er.

“Als huisarts zie je dat mensen door financiële problemen een ongezond leven leiden. Je ziet sociaaleconomische gezondheidsklachten. Mensen met een lagere opleiding en een lager inkomen zijn ongezonder en gaan eerder dood. Goed onderwijs, goed wonen en goede arbeidsvoorwaarden: dat heeft allemaal invloed op de gezondheid.”

‘Als huisarts zie je dat mensen door financiële problemen een ongezond leven leiden’

Hij – en de SP – vinden het daarom belangrijk om het Nationaal Zorgfonds beginnen: de zorgverzekeraars en het eigen risico afschaffen. Uit een peiling van Maurice de Hond blijkt dat de meerderheid van de Nederlanders daar voor zou zijn. Toch is het niet waarschijnlijk dat het Nationaal Zorgfonds er binnenkort komt: in de Tweede Kamer steunen verder alleen Denk, 50Plus en de Partij voor de Dieren het SP-voorstel.

Hoe verklaart Van Gerven dat? “Dat komt omdat de banden met veel partijen en leidinggevende figuren in de zorg erg sterk zijn. Die willen dit systeem handhaven.”

Voor D66-Eerste Kamerlid Peter van der Voort ontstond de interesse voor politiek in het ziekenhuis. “Je hebt elke dag te maken met wetgeving. Ik wilde daar goed naar kijken.” De intensivist vertelt: “Tijdens mijn studie geneeskunde werd er ontzettend gefocussed op de inhoud. Maar op een goed moment merkte ik dat het effect van medisch handelen evenzeer bepaald wordt door de organisatie en door regelgeving, als door het zorg verlenen zelf.”

‘Iemand met spinale musculaire atrofie behandelen kost bijna twee miljoen euro, maar is dat in het algemeen belang?’

Geneeskunde kun je uitvoeren op individueel niveau, maar het kan ook op organisatorisch en bestuurlijk niveau, ziet Van der Voort. “Micro, meso en macro. Die drie lagen hangen samen, beïnvloeden elkaar. Zorg aan het bed bepaalt wetgeving en andersom. Mijn doel is om te zorgen dat de wetgeving zo goed mogelijk aansluit bij de beroepspraktijk. Maar er zit ook een spanningsveld in hoe die lagen elkaar beïnvloeden”, vervolgt de D66’er.

“Kijk naar spinale musculaire atrofie, SMA. De behandeling daarvan kost bijna twee miljoen euro. Als je die ziekte hebt, dan wil je behandeld worden. Maar is het in het algemeen belang om iemand voor twee miljoen euro te behandelen? Misschien niet, als we de zorg voor iedereen betaalbaar willen houden. Hoe je dat op elkaar afstemt, vind ik ongelooflijk intrigerend.”

Nieuwe partij

De nieuwe politieke partij NLBeter wil “een greep naar de macht” doen, valt te lezen op de website, om de “plicht als zorgverlener in de brede zin waar te kunnen maken én echt iets te veranderen” in de zorg. Iedereen en “zeker de mensen die werken in de zorg”, kunnen zien dat het systeem aan het falen is, zei psychiater Esther van Fenema in Medisch Contact.

Volgens de partij moet er “flink gesneden” worden in het management en de bureaucratie van de zorg. En er moet “meer focus op preventie en leefstijl” komen, waardoor de zorg minder kost. Ook moet de “beloningsprikkel” voor artsen worden veranderd. “Het systeem is nu zo ingericht dat we beloond worden om patiënten in het systeem te houden. Wij willen juist dat gezondheid beloond wordt in plaats van ziekte.”

‘Iedereen en zeker de mensen die werken in de zorg, kunnen zien dat het systeem aan het falen is’

Verder is het nog niet heel duidelijk wat de partij wil. Er is geen partijprogramma en de partij wil niet meewerken aan een interview. Het gaat NLBeter niet lukken om zetels te krijgen in de Tweede Kamer, denkt Van Gerven. “Ik wacht nog op het definitieve programma”, zegt hij. “En als ik heel eerlijk kijk naar waar zij voor staan in de zorg: dat kun je ook via een bestaande partij verwezenlijken.”

Democratie

Bruijn is als Senaatsvoorzitter een onafhankelijk scheidsrechter en wil geen inhoudelijk commentaar geven op de partij. “Los daarvan is het ontzettend mooi als mensen het initiatief nemen om de politiek in te gaan”, zegt hij. “Dat is de basis van onze democratie: mensen die een belang zien en actie ondernemen. Zij doen dat door een nieuwe partij op te richten, en die vrijheid is er gelukkig.”

Maar om mee te doen aan het openbaar bestuur hoef je niet per se een nieuwe partij op te richten. De drie artsen in dit artikel kozen voor een bestaande partij. De een kiest ervoor om fulltime politicus te worden, anderen blijven arts en parttime politicus.

“Ik ben ontzettend blij om nog patiënten te helpen, onderzoek te doen en les te geven – daar zou ik nooit mee willen stoppen”, zegt senaatsvoorzitter Bruijn. “Ik denk dat veel artsen dat hebben. Maar dat hoeft dus ook niet. Je kunt altijd iets bijdragen. En je kunt je beroep gewoon blijven beoefenen.”

Tim Luimes is freelance (onderzoeks)journalist voor Vrij Nederland en NOS.

Delen