Schmitz versus Snijders: impasse

Ha Heleen!

Zoals je weet, koketteert de chirurg graag met zijn bovengemiddelde boerenverstand als onderdeel van zijn IQ en ik ben niet anders in deze. Dit boerenverstand nodigt mij uit tot het stellen van vragen als ik weer eens iets niet begrijp. Neem nou het Integraal Zorgakkoord; bejubelt door Jan en alleman die er in de gezondheidszorg toe doet. Na het lezen is mijn afdronk dat wij als medisch specialisten nogal wat onzinnige zorg leveren, en dat de kwaliteit van zorg achterblijft bij die van de ons omringende landen. Daarom moet het écht anders, want er ontstaat een reëel risico dat wij zonder actie zullen afdalen naar de middenmoot in Europa.

Maar ik lees ook de voor mij veel meer invoelbare constatering, namelijk dat de zorgprofessionals onder druk staan. Zij ervaren een gebrek aan vertrouwen en waardering, veel te veel regeldruk en administratieve rondslomp, met alle ziekmakende effecten van dien. Het wonderlijke vind ik dat wij als zorgprofessionals de roekeloosheid (onder het mom van voortvarendheid) van VWS merken op het onderdeel ‘concentratie en spreiding van medisch- specialistische zorg’. Een dossier dat door velen op de werkvloer als een weinig nuttige kwaliteitsverbeterende exercitie wordt beschouwd.

Daarentegen is er geen enkele progressie geboekt op het urgente dossier ‘het ontzorgen van professionals waardoor het aantrekkelijker wordt om in de zorg te werken’. Sterker: dit wordt met de dag erger. Dus mijn zorg is helemaal niet dat we straks ergens in de middenmoot zullen belanden. Mijn zorg is dat we straks degraderen naar de laagste divisie, omdat er geen mens meer is die in onze gezondheidszorg wil werken.

Oef Roderick,

Ik ken je wat langer dan vandaag en goed genoeg om te weten dat je dit meent. En ik deel de zorgen waarover je zo hartstochtelijk schrijft. Maar ik vrees ook dat het een menselijk, langer bestaand en complex probleem is, en niet zo eenvoudig op te lossen. Zeker niet binnen de ambtstermijn van een bestuurder, politicus of andere beleidsmaker. De Duitse filosoof Jurgen Habermas sprak al in 1981 over een onderscheid tussen de leefwereld die we op dit moment kunnen waarnemen en de systeemwereld van processen en procedures. Problemen dreigen te ontstaan wanneer de systeemwereld de leefwereld overschaduwt. De ogenschijnlijk onvermijdelijke drang naar controle en zekerheid popt op wanneer iemand verantwoordelijkheid over een ander krijgt.

Wij weten als geen ander dat met een gezonde dosis vertrouwen en welwillendheid om de ander te helpen dit an sich geen probleem is. Het wordt pas problematisch wanneer er alleen maar plannen worden gemaakt door mensen die in plaats en tijd ver verwijderd zijn van de mensen die het werk daadwerkelijk gaan uitvoeren. Dashboards worden synoniemen voor kwaliteit, en ‘autonomie’ moet blijkbaar in kaders worden gevat. Voilà!, zie daar het recept voor de impasse waarin we met de huidige verantwoordingspraktijk zitten.

Uiteraard is dit niet goed voor het vertrouwen en het werkplezier dat wij als zorgverleners nodig hebben om ons werk te kunnen blijven doen. Maar kunnen we het beleidsmakers, bestuurders en managers echt kwalijk nemen? De vraag is hoe we de neiging om systemen te bouwen en plannen voor de ander te maken, kunnen bestrijden. Het antwoord is even eenvoudig als tijdrovend: door over de schutting te kijken en met elkaar in gesprek te durven gaan. Door naar elkaar te leren luisteren, door te kijken en te voelen. En door op zoek te gaan naar wat ook al weer het algemeen belang is: tijd en ruimte voor menselijke zorg.