Aletta Jacobs

Wie heeft de grootste betekenis (gehad) voor de Nederlandse zorg? In aanloop naar het VvAA-jubileum stelden we u die vraag. Leden droegen in totaal maar liefst 374 namen aan. Op nummer 3 van de VvAA-top 100: Aletta Jacobs (1854 – 1929).

Het is een erelijst waar je u tegen zegt: als eerste vrouw in Nederland worden toegelaten aan een universiteit, als eerste vrouw worden beëdigd als arts én als eerste vrouw promoveren. Aletta Jacobs presteert het.

Jacobs ziet het levenslicht op 9 februari 1854, in het Groningse Sappemeer. Vanaf haar zesde verkondigt ze aan iedereen die het horen wil dat ze, net als haar vader, arts wordt. Eén probleem: vrouwen mogen in de jaren 70 van de 19e eeuw niet studeren. Dus schrijft Jacobs als 17-jarige een brief aan minister Thorbecke, met het verzoek te worden toegelaten tot ‘academische lessen’.

Thorbecke geeft persoonlijk toestemming. Hij richt zijn antwoord aan haar vader, dat dan weer wel. In 1878 slaagt Jacobs voor haar artsexamen, een jaar later promoveert ze tot doctor in de medicijnen. Jacobs vestigt zich als huisarts aan de Herengracht in Amsterdam, waar ze onder meer gratis spreekuren voor vrouwen organiseert.

Jacobs vestigt zich als huisarts aan de Herengracht in Amsterdam, waar ze onder andere gratis spreekuren voor vrouwen organiseert.

In haar praktijk ziet ze veel patiënten die door opeenvolgende zwangerschappen zijn uitgeput. Het motiveert haar om verder wetenschappelijk onderzoek te doen naar een voorbehoedsmiddel om
‘willekeurig moederschap’ te voorkomen: het pessarium, dat ze in 1882 in Nederland introduceert. Behalve voor gelijkheid in het hoger onderwijs voert Jacobs nog een principiële strijdt. Ze zet zich jarenlang onvermoeibaar in voor het vrouwenkiesrecht, dat uiteindelijk in 1919 in de wet wordt vastgelegd. Tien jaar later overlijdt ze, 75 jaar oud.

Bijna een eeuw na dato inspireert het boegbeeld Jacobs nog altijd. “Ze bereidde de weg voor alle vrouwelijke artsen na haar”, schrijft een stemmer. “Een grote inspirator voor (jonge) vrouwen om op te komen voor vrouwenrechten en barricaden te beslechten”, deelt een ander. Ook haar belang op het terrein van gynaecologie mag volgens lezers niet worden onderschat. “Baanbrekend door haar inspanning voor geboorteplanning en door meer kennis over het vrouwenlichaam te verspreiden.”

Bekijk de complete uitslag van de VvAA-top 100

Bronnen: Canon van Nederland, Atria –  Kennisinstituut voor Emancipatie en Vrouwengeschiedenis