Fantastische nacht en andere verhalen
Roel Coutinho (Laren (NH), 1946) is arts, medisch microbioloog en voormalig directeur van het Centrum Infectieziektebestrijding van het RIVM. Zijn favoriete pil: Fantastische nacht en andere verhalen van de Oostenrijkse schrijver Stefan Zweig.
Tekst: Frank van Kolfschooten | Beeld: De Beeldredaktie/Marco Okhuizen
“De verhalen van Stefan Zweig zijn zó onvoorstelbaar goed”, zegt arts Roel Coutinho. “Kort, maar heel krachtig. Ze pakken je na een paar zinnen en je kunt niet meer stoppen met lezen.”
De Oostenrijker Stefan Zweig was een gevierd schrijver in de eerste helft van de vorige eeuw. Hij moest zijn land ontvluchten voor de nazi’s, die zijn boeken verbrandden omdat hij joods was. Zijn autobiografie De wereld van gisteren, die hij kort voor zijn zelfmoord in 1942 publiceerde, wordt nog altijd veel gelezen. “Zijn geweldige verhalen verdienen veel meer aandacht, zeker nu er een goede vertaling is in modern Nederlands”, vindt Coutinho.
Als voorbeeld geeft Coutinho het verhaal De onzichtbare verzameling, over een oude, blind geworden man die een handelaar zijn kostbare prentenverzameling laat zien en daar zeer gedetailleerd en vol vuur over vertelt. “Hij weet niet dat zijn vrouw en dochter vanwege de financiële crisis alles hebben moeten verkopen en de prenten hebben vervangen door lege vellen papier. Hetis tragisch en mooi tegelijk hoe Zweig de begeestering van die man beschrijft. Een waanzinnig verhaal.”
De verhalen van Zweig zitten vol geobsedeerde en sterk gepassioneerde mensen, met soms buitensporige emoties. Dat spreekt Coutinho aan omdat hij er iets in herkent van de manier waarop hij zelf begeesterd kan raken door eenonderwerp. “Ik heb dat voor het eerst heel sterk gehad toen ik begin jaren tachtig bij de Amsterdamse GGD geconfronteerd werd met de aidsepidemie, die zich snel verspreidde en met name in de homowereld grote angst veroorzaakte. We moesten vanuit het niets beleid ontwikkelen voor de aanpak en dat was enorm hectisch maar ook zeer boeiend.”
‘Zweigs geweldige verhalen verdienen veel meer aandacht’
Mensen denken vaak dat infectieziektebestrijding alleen over biologie gaat: over micro-organismen, bacteriën en virussen. “Maar dat is helemaal niet zo”, zegt Coutinho, “wat we nu ook weer zien bij de coronacrisis. Het gaat ook over het gedrag van mensen, in dit geval het eten van buitenissige dieren in China, over hoe wij reizen en met elkaar omgaan. Het is een ingewikkeld samenspel van gebeurtenissen dat je niet zomaar begrijpt. De interdisciplinaire samenwerking die dat vereist, is meeslepend.”
Coutinho publiceerde begin dit jaar toevallig een boek over epidemieën en pandemieën. “Dat was na de corona-uitbraak binnen de kortste keren uitverkocht en ik heb het nu uitgebreid met een hoofdstuk over coronavirussen. Ook komt er een geactualiseerde herdruk van De geplaagde mens, dat ik in 2014 schreef.”