Samengesteld gezin, andere regels
Naar verwachting telt Nederland binnen nu en een paar jaar evenveel samengestelde als traditionele tweeoudergezinnen. Gelden voor eigen kinderen en stiefkinderen dezelfde schenkvrijstellingen, erfrechtelijk gezien is die gelijkstelling er niet.
Tekst: Joan Versluijs | Beeld: Shutterstock
Een samengesteld gezin is een stel met kinderen uit een eerdere relatie. Dat kunnen de kinderen zijn van een van de partners, maar ook van beide partners. En ook samen kunnen ze kinderen hebben. Stiefouders hebben over het algemeen geen ouderlijk gezag. Wel zijn ze, naast de ouders, onderhoudsplichtig jegens stiefkinderen die jonger zijn dan 21 jaar. Een verplichting die ophoudt te bestaan op het moment dat de nieuwe relatie eindigt. Dat wil zeggen: moreel kan de verplichting nog steeds gevoeld worden, wettelijk is deze er niet langer. Gaat een samengesteld gezin uit elkaar, dan hoeven er in principe ook geen afspraken te worden gemaakt over betaling van kinderalimentatie door de voormalige stiefouder. Het tegenovergestelde geldt overigens ook: gaat de ene ouder onderdeel uitmaken van een samengesteld gezin, dan ontslaat dat de andere ouder niet van de verplichting tot betaling van kinderalimentatie.
Hoofdbrekens
Binnen een samengesteld gezin gelden dezelfde schenkvrijstellingen voor een stiefkind als voor een kind. Zo kan een stiefouder, net als een ouder, jaarlijks belastingvrij Ä 5277,- schenken. Schenkt een stiefouder meer dan het vrijgestelde bedrag aan het stiefkind, dan is het meerdere bij het stiefkind tegen het-zelfde belastingtarief belast als wanneer een ouder zou schenken.
Erfrechtelijk is deze gelijkstelling tussen kinderen en stiefkinderen er niet; een stiefouder moet een testament opstellen als de wens bestaat om vermogen na te laten aan het stiefkind. “Vooral als er naast kinderen uit een eerdere relatie ook gezamenlijke kinderen in het samen- gestelde gezin zijn, levert het vraagstuk aan wie de partners hun vermogen willen nalaten geregeld hoofdbrekens op”, aldus Gertjan Portman, senior estate planner bij VvAA. Als voorbeeld noemt Portman het dilemma of alle kinderen
– zowel die uit de eerdere relatie als die uit het samengestelde gezin – evenveel moeten erven. Immers, de kinderen uit de eerdere relatie erven mogelijk ook nog van de andere ouder. En daarnaast zal de band die er is met elk van de kinderen, en dat geldt zowel voor een ouder – denk bijvoorbeeld aan een verminderd contact met een kind uit een eerdere relatie als gevolg van een echtscheiding – als voor een stiefouder, hierbij wellicht een rol spelen.
Een andere vraag die Portman vaak krijgt voorgelegd, is hoe men kan regelen dat het stiefkind erft van de stiefouder als de ouder eerder overlijdt dan de stiefouder. Want hoezeer de partners het wellicht op dit moment ook eens zijn over de wijze waarop ze het vermogen willen nalaten aan hun (stief)kinderen, een testament is een persoonlijk document dat te allen tijde herroepbaar is. Iets wat niet ondenkbaar is naarmate er meer tijd verstrijkt na het overlijden van de ouder van het stiefkind; de stiefouder zal aannemelijkerwijs een nieuw leven opbouwen. En in hoeverre de band tussen de stiefouder en de stiefkinderen na het over-lijden van de ouder blijft bestaan, zal van situatie tot situatie verschillen. Portman raadt partners met een samengesteld gezin daarom aan om een ontbindende voorwaarde op te nemen in het testament. Die kan bijvoorbeeld inhouden dat de partner erft, maar alleen onder voorwaarde dat hij op zijn beurt een deel van zijn nalatenschap nalaat aan het stiefkind. “Het opnemen van een ontbindende voorwaarde verkleint de kans dat het vermogen na het overlijden van de ouder door de stiefouder op een andere wijze wordt nagelaten dan afgesproken”, zegt Portman.
Tweetrapsmaking
Een andere tip van Portman is om in een testament vast te laten leggen wie het vermogen van de minderjarige kinderen uit de eerdere relatie beheert. Wettelijk is dit de langstlevende ouder. Maar om voor de hand liggende redenen is het meestal niet wenselijk dat een ex-partner namens de kinderen meebeslist over de helft van de eigendom van de woning, terwijl de nieuwe partner de andere helft bezit. Om diezelfde reden is het opnemen van een tweetrapsmaking het overwegen waard. Dit is een bepaling waarmee niet alleen wordt bepaald wie erft, maar ook wie na het overlijden van deze erfgenaam vervolgens de erfenis
– of wat daar nog van over is – krijgt. Hiermee kan een ouder voor-komen dat een ex-partner van hem erft, wat wettelijk het geval is als het minderjarige kind na het wegvallen van de ouder eveneens komt te overlijden.